Çatalhöyük, một thành phố cổ đại nằm ở miền Trung Nam Thổ Nhĩ Kỳ, đã là tâm điểm của nhiều cuộc tranh luận về vai trò của phụ nữ trong xã hội cổ đại. Thành phố này được xây dựng vào khoảng năm 7100 trước Công nguyên và có người ở trong gần 1.000 năm.
Cuộc sống và cái chết ở Çatalhöyük
[Caption align=”aligncenter” width=”650″]
Một bức tượng phụ nữ được tìm thấy ở Çatalhöyük[/caption]
Khu định cư rộng lớn này – trải rộng trên 13,2 ha – nổi tiếng với những ngôi nhà có lối vào từ mái nhà, các khu chôn cất bên dưới sàn nhà và biểu tượng phức tạp bao gồm các bức tranh tường sống động và nhiều bức tượng phụ nữ.
Cuộc tranh luận về vai trò của phụ nữ trong xã hội Çatalhöyük đã diễn ra hàng thập kỷ. Nhà khảo cổ học James Mellaart cho rằng nhiều bức tượng phụ nữ là bằng chứng của một xã hội mẫu hệ thực hành tục thờ “nữ thần mẹ”. Tuy nhiên, công trình của nhà khảo cổ học Ian Hodder sau đó lại cho rằng xã hội ở thành phố này có lẽ là bình đẳng.
DNA cổ đại hé lộ bí mật
Một nhóm nghiên cứu mới với sự tham gia của TS Hodder đã phân tích DNA của 131 bộ xương cổ đại từ năm 7100 – 5800 trước Công nguyên. Kết quả cho thấy mối quan hệ họ hàng trong các ngôi mộ phản ánh một chế độ mẫu hệ.
Ngoài ra, đồ tùy táng khác biệt giữa nam và nữ – bao gồm cả giữa bé trai và bé gái – cho thấy phụ nữ và trẻ em gái mới là trung tâm của xã hội cổ đại này.
Phát hiện này đặt ra câu hỏi mới về thời điểm, cách thức và lý do tại sao sự thay đổi sâu sắc trong xã hội xảy ra. Çatalhöyük hoàn toàn trái ngược với mô hình phụ hệ được thấy ở châu Âu thời đồ đá mới.