Bộ Xây dựng đang lấy ý kiến về đề xuất thành lập Quỹ nhà ở quốc gia, một tổ chức tài chính công ngoài ngân sách, hoạt động theo mô hình doanh nghiệp nhà nước với 100% vốn nhà nước. Quỹ này nhắm tới giải quyết bài toán vốn cho phát triển nhà ở xã hội tại Việt Nam. Quỹ nhà ở quốc gia dự kiến có nguồn vốn tối thiểu 10.000 tỷ đồng, đóng vai trò là đòn bẩy tài chính thúc đẩy sự phát triển nhà ở xã hội một cách đồng bộ và bền vững.
Theo dự thảo, Quỹ nhà ở quốc gia sẽ được tổ chức thành hai cấp: Quỹ nhà ở trung ương do Bộ Xây dựng trực tiếp quản lý và Quỹ nhà ở địa phương được giao cho các Sở Xây dựng điều hành tại từng tỉnh, thành. Việc thành lập quỹ này giúp tách bạch chức năng quản lý và vận hành nhà ở xã hội ra khỏi ngân sách Nhà nước, đồng thời tạo điều kiện cho các địa phương chủ động hơn trong việc triển khai các chương trình an sinh xã hội.
Quỹ nhà ở trung ương sẽ được cấp vốn điều lệ ban đầu ít nhất 5.000 tỷ đồng từ ngân sách trung ương và sẽ được nâng lên tối thiểu 10.000 tỷ đồng trong vòng ba năm kể từ khi thành lập. Ngoài vốn từ ngân sách, quỹ này cũng có thể huy động vốn từ nhiều kênh khác như: đóng góp tự nguyện từ các tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước, tiền thu từ việc bán nhà ở thuộc tài sản công, lợi nhuận từ hoạt động của quỹ, và các nguồn hợp pháp khác.
Quỹ nhà ở quốc gia sẽ hoạt động theo mô hình doanh nghiệp, tức có bộ máy điều hành riêng, hoạt động linh hoạt nhưng vẫn chịu sự giám sát chặt chẽ từ cơ quan chủ quản – Bộ Xây dựng hoặc UBND tỉnh/thành phố. Giám đốc điều hành của quỹ trung ương sẽ do Bộ Xây dựng bổ nhiệm, đảm bảo tính nhất quán trong chính sách và vận hành hiệu quả.
Mục tiêu trọng tâm của Quỹ nhà ở quốc gia là đầu tư vào các dự án nhà ở xã hội độc lập và các dự án nhà ở xã hội có hạ tầng kỹ thuật và xã hội đồng bộ, chủ yếu để cho thuê. Việc định hướng quỹ đầu tư vào nhà ở xã hội cho thuê thay vì bán đứt giúp duy trì quỹ nhà lâu dài và ổn định hơn, từ đó hỗ trợ người thu nhập thấp tiếp cận nơi ở phù hợp.
Các dự án đầu tư từ quỹ sẽ có thời hạn tối đa là không quá 5 năm đối với nhà ở xã hội độc lập và không quá 7 năm đối với các dự án có hạ tầng kỹ thuật và xã hội đồng bộ. Điều này tạo cơ sở pháp lý rõ ràng cho việc phân bổ và giải ngân vốn, đồng thời đẩy nhanh tiến độ triển khai thực tế – yếu tố lâu nay vốn là điểm nghẽn của các chương trình nhà ở xã hội.
Việc thành lập Quỹ nhà ở quốc gia cũng mang ý nghĩa chiến lược trong bối cảnh nhu cầu nhà ở xã hội đang tăng mạnh, nhất là tại các đô thị lớn và khu công nghiệp. Khi chính sách đủ mạnh và tài chính đủ vững, việc triển khai các khu nhà ở cho công nhân, người thu nhập thấp và đối tượng chính sách có thể được thực hiện đồng loạt thay vì nhỏ giọt như trước.
Quỹ nhà ở quốc gia không chỉ là một công cụ tài chính mới mà còn là giải pháp tổng thể giúp hiện thực hóa chính sách an cư cho hàng triệu người dân Việt Nam. Khi vận hành hiệu quả, quỹ sẽ tạo ra một nguồn lực độc lập, bền vững, giúp giảm áp lực lên ngân sách Nhà nước và đồng thời khuyến khích sự tham gia tích cực của xã hội.