Ngày Mua sắm Trực tuyến ASEAN (ASEAN Online Sale Day – AOSD) là sự kiện thường niên mang tính biểu tượng của khu vực, nhằm thúc đẩy thương mại điện tử xuyên biên giới và tăng cường hội nhập kinh tế số giữa các quốc gia thành viên ASEAN. Năm 2025, chương trình sẽ diễn ra từ ngày 08 đến 10 tháng 8 trên nền tảng trực tuyến tại địa chỉ https://onlineasean.com. Tại Việt Nam, Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số (Bộ Công Thương) là đơn vị chủ trì tổ chức chương trình. Đối với doanh nghiệp Việt Nam, AOSD không chỉ mở ra cơ hội kinh doanh, quảng bá sản phẩm và mở rộng thị trường, mà còn là nền tảng chiến lược để khẳng định vị thế, nâng cao năng lực cạnh tranh và thích ứng hiệu quả trong bối cảnh kinh tế số đang phát triển mạnh mẽ.
I. Vai trò tiên phong và sự tham gia tích cực của doanh nghiệp Việt Nam
Việt Nam đóng vai trò then chốt trong việc hình thành AOSD. Sáng kiến về một ngày mua sắm trực tuyến chung cho toàn khối ASEAN đã được Việt Nam đề xuất khi đảm nhiệm vai trò Chủ tịch ASEAN vào năm 2020. Sự kiện đầu tiên vào ngày 8 tháng 8 năm 2020 đã thu hút khoảng 150 doanh nghiệp trong khu vực tham gia, đánh dấu lần đầu tiên một sự kiện mua sắm trực tuyến được tổ chức trên quy mô toàn khối.
Kể từ đó, sự tham gia của các doanh nghiệp Việt Nam vào AOSD không ngừng tăng lên. Năm 2022, Việt Nam đã đồng chủ trì chương trình cùng với Campuchia và Singapore, với 185 trong tổng số hơn 300 doanh nghiệp tham gia là từ Việt Nam. Điều này cho thấy mức độ tham gia đáng kể và vai trò trung tâm của các doanh nghiệp Việt Nam trong sự kiện này. AOSD được thiết kế để khuyến khích mua bán trên các nền tảng TMĐT uy tín, hỗ trợ phát triển thương mại và TMĐT trong khu vực, đồng thời thúc đẩy hội nhập số và xây dựng niềm tin cho các doanh nghiệp ASEAN, đặc biệt là các doanh nghiệp nhỏ và vừa (SME).
Các sản phẩm chủ lực của Việt Nam tham gia AOSD rất đa dạng và phù hợp với nhu cầu của thị trường ASEAN. Các nhóm hàng xuất khẩu chính bao gồm điện thoại và linh kiện, máy vi tính, sản phẩm điện tử và linh kiện, máy móc, thiết bị, dụng cụ và phụ tùng khác, hàng dệt may, hàng thủy sản, sản phẩm hóa chất, gỗ và sản phẩm gỗ. Các danh mục sản phẩm phổ biến nhất trên AOSD cũng bao gồm thương mại điện tử, thủ công mỹ nghệ, điện tử, đồ gia dụng, nội thất, thời trang, dịch vụ, du lịch, và thực phẩm, đồ uống. Sự trùng khớp giữa thế mạnh sản xuất của Việt Nam và các mặt hàng được ưa chuộng trên thị trường trực tuyến ASEAN mang lại lợi thế cạnh tranh đáng kể cho doanh nghiệp Việt Nam.
Thị trường TMĐT Việt Nam đang trên đà tăng trưởng mạnh mẽ. Theo Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số (Bộ Công Thương), doanh số TMĐT của Việt Nam có thể đạt 25 tỷ USD vào năm 2025, tăng 20% so với năm 2023, chiếm khoảng 9% tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng cả nước. Một dự báo khác từ cùng cơ quan này thậm chí còn cho rằng con số này có thể lên tới 45 tỷ USD vào năm 2025, đưa Việt Nam vào top 3 quốc gia có thị trường TMĐT lớn nhất Đông Nam Á. Điều này khẳng định tiềm năng to lớn và đóng góp ngày càng tăng của doanh nghiệp Việt Nam vào nền kinh tế số khu vực.
II. Lợi ích mà doanh nghiệp Việt Nam gặt hái từ AOSD
AOSD mang lại nhiều lợi ích thiết thực cho các doanh nghiệp Việt Nam:
- Thúc đẩy TMĐT xuyên biên giới và mở rộng thị trường: AOSD tạo ra một nền tảng hiệu quả để các doanh nghiệp Việt Nam giới thiệu sản phẩm và dịch vụ của mình ra thị trường khu vực, tăng cường khả năng tiếp cận khách hàng và thúc đẩy doanh số bán hàng thông qua TMĐT. Sự kiện này giúp doanh nghiệp Việt Nam tiếp cận một lượng lớn người tiêu dùng ASEAN, những người có tần suất mua sắm trực tuyến cao và sẵn sàng chi tiêu nhiều hơn trong các dịp lễ hội mua sắm lớn.
- Nâng cao năng lực cạnh tranh và chuyển đổi số: AOSD khuyến khích các doanh nghiệp, đặc biệt là SME, áp dụng công nghệ số để nâng cao năng lực cạnh tranh và tăng trưởng. Các nền tảng TMĐT lớn như Shopee Việt Nam đã tích cực hỗ trợ các doanh nghiệp địa phương chuyển đổi số thông qua các chương trình đào tạo và cung cấp tài liệu trực tuyến miễn phí. Các sáng kiến này đã giúp hàng chục nghìn SME nâng cao kỹ năng vận hành kinh doanh trực tuyến, mở rộng chuỗi cung ứng và tăng doanh thu đáng kể, thậm chí có trường hợp tăng gấp 20 lần cho các làng nghề truyền thống và nhà cung cấp địa phương.
- Xây dựng niềm tin và uy tín: Bằng cách tham gia vào một sự kiện được tổ chức và giám sát bởi các chính phủ ASEAN, doanh nghiệp Việt Nam có thể xây dựng niềm tin và uy tín với người tiêu dùng trong khu vực, đặc biệt là trong bối cảnh đại dịch COVID-19 đã thúc đẩy mạnh mẽ xu hướng mua sắm trực tuyến.
- Hội nhập số và hợp tác khu vực: AOSD thúc đẩy sự hợp tác giữa các cơ quan nhà nước, hiệp hội doanh nghiệp và người tiêu dùng trong khu vực, góp phần thúc đẩy hội nhập số và xây dựng một cộng đồng kinh tế ASEAN gắn kết. Sự kiện này cũng là một diễn đàn để khám phá các sáng kiến chính sách mới và thúc đẩy các công nghệ đổi mới nhằm phát triển TMĐT xuyên biên giới.
III. Thách thức và cơ hội cho doanh nghiệp Việt Nam
Mặc dù có nhiều lợi ích, doanh nghiệp Việt Nam vẫn đối mặt với một số thách thức khi tham gia AOSD và phát triển TMĐT xuyên biên giới:
- Thách thức về quy định và chi phí: Các chính sách quản lý chặt chẽ hơn về kê khai thuế, yêu cầu minh bạch trong giao dịch và trách nhiệm thu thuế của các nền tảng đang tạo áp lực lên các doanh nghiệp, đặc biệt là người bán nhỏ lẻ. Phí nền tảng tăng và biên lợi nhuận mỏng cũng khiến nhiều cá nhân và SME phải rời bỏ thị trường.
- Kiểm soát chất lượng và hàng giả: Các biện pháp quản lý chặt chẽ đối với hàng giả và hàng kém chất lượng, dù cần thiết, đã khiến một số người bán phải tạm dừng hoặc ngừng hoạt động.
- Hạ tầng và nguồn nhân lực: Hạ tầng thanh toán và giao nhận vẫn còn chưa đầy đủ, cùng với các vấn đề liên quan đến an ninh dữ liệu và bảo vệ quyền riêng tư của người tiêu dùng, là những rào cản lớn. Ngoài ra, chỉ khoảng 30% lực lượng lao động trong lĩnh vực TMĐT đáp ứng được yêu cầu công việc, cho thấy sự thiếu hụt nghiêm trọng về kỹ năng.
- Khoảng trống chính sách: Thiếu các cơ chế phù hợp cho TMĐT xuyên biên giới giữa doanh nghiệp với doanh nghiệp (B2B) và giữa người tiêu dùng với người tiêu dùng (C2C).
Tuy nhiên, những thách thức này đi kèm với nhiều cơ hội lớn:
- Thị trường TMĐT tăng trưởng nhanh: Việt Nam được xếp vào nhóm các thị trường TMĐT bán lẻ tăng trưởng nhanh nhất thế giới. Thị trường TMĐT ASEAN nói chung dự kiến sẽ tăng trưởng mạnh mẽ, thậm chí gấp ba lần vào năm 2025.
- Cam kết của chính phủ và các hiệp định khu vực: Bộ Công Thương và Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số (IDEA) là những cơ quan chủ chốt của Việt Nam trong việc thúc đẩy TMĐT. Việt Nam đang xây dựng “Kế hoạch tổng thể phát triển thương mại điện tử quốc gia giai đoạn 2026 – 2030” và tích cực tham gia vào Hiệp định Thương mại điện tử ASEAN cũng như đàm phán Hiệp định Khung Kinh tế số ASEAN (DEFA). Những nỗ lực này nhằm giảm thiểu rào cản và tạo điều kiện thuận lợi cho các giao dịch xuyên biên giới.
- Sự hỗ trợ từ các nền tảng lớn: Các chương trình hỗ trợ SME từ các nền tảng như Shopee, với mục tiêu đào tạo 100.000 SME vào năm 2025, là yếu tố then chốt giúp các doanh nghiệp này tham gia hiệu quả hơn vào nền kinh tế số.
- Hành vi tiêu dùng và sự phù hợp sản phẩm: Người tiêu dùng ASEAN có xu hướng mua sắm trực tuyến thường xuyên và các sản phẩm chủ lực của Việt Nam phù hợp với nhu cầu thị trường khu vực, tạo lợi thế cạnh tranh tự nhiên.
IV. Kết luận
Doanh nghiệp Việt Nam đã và đang thể hiện vai trò quan trọng trong sự phát triển của Ngày Mua sắm Trực tuyến ASEAN. Từ vị thế là quốc gia khởi xướng, Việt Nam đã chứng minh cam kết mạnh mẽ trong việc thúc đẩy TMĐT xuyên biên giới và hội nhập số khu vực. Mặc dù đối mặt với những thách thức về quy định, hạ tầng và nguồn nhân lực, tiềm năng tăng trưởng của thị trường TMĐT Việt Nam là rất lớn.
Để tối đa hóa lợi ích từ AOSD và thúc đẩy sự phát triển bền vững của TMĐT, các doanh nghiệp Việt Nam cần tiếp tục nâng cao năng lực cạnh tranh, thích ứng với các quy định mới và tận dụng các chương trình hỗ trợ từ chính phủ và các nền tảng TMĐT. Sự hợp tác chặt chẽ giữa các bên liên quan sẽ là chìa khóa để doanh nghiệp Việt Nam không chỉ “cắm cờ” mà còn “bảo vệ được cờ” trên sân chơi quốc tế, góp phần xây dựng một nền kinh tế số ASEAN năng động và thịnh vượng.