Trong bối cảnh Việt Nam đang đẩy mạnh cải cách thể chế và phát triển Chính phủ số, việc đổi mới và hoàn thiện hệ thống pháp luật đã trở thành một yêu cầu cấp thiết. Quốc hội và Chính phủ đã ban hành nhiều văn bản pháp luật và nghị quyết quan trọng nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của đất nước. Tuy nhiên, thách thức lớn hiện nay nằm ở việc cải cách hành vi công vụ để đảm bảo hiệu quả thực thi chính sách.

PGS.TS Bế Trung Anh, Ủy viên và là đại biểu Quốc hội hoạt động chuyên trách tại Ủy ban Công tác đại biểu, nhận định rằng cải cách hành vi công vụ là yếu tố then chốt để đảm bảo hiệu quả của cải cách thể chế. Nếu không có sự thay đổi trong hành vi công vụ, các cải cách thể chế chỉ dừng lại ở mức văn bản trên giấy. Việc chuyển đổi thể chế không chỉ đơn thuần là thay đổi nội dung văn bản pháp luật mà còn liên quan đến quá trình thay đổi cách thức tổ chức quyền lực, phân công trách nhiệm và phương thức tương tác giữa Nhà nước với người dân.

Ông Bế Trung Anh chỉ ra rằng hiện nay vẫn còn nhiều biểu hiện của quán tính thể chế và hành vi công vụ lỗi thời, như tâm lý ‘xin – cho’, sợ trách nhiệm, chờ hướng dẫn dưới luật. Những biểu hiện này đã gây ra nhiều khó khăn trong việc triển khai các chính sách mới. Để giải quyết vấn đề này, PGS.TS Bế Trung Anh đề xuất một tổ hợp giải pháp đồng bộ, bao gồm tái thiết kế văn hóa công vụ dựa trên tư duy phục vụ, gắn chỉ số hài lòng với đánh giá cán bộ, cải tiến hệ thống phản hồi công dân, đưa tiếp cận số vào chính sách công vụ và khuyến khích thử nghiệm đổi mới hành chính.

Không chỉ vậy, PGS.TS Bế Trung Anh cũng nhấn mạnh rằng không thể kỳ vọng một bộ máy hành chính có thể ‘cất cánh’ chỉ bằng thay đổi luật. Cải cách hành vi công vụ phải đi cùng với cải cách thể chế. Nếu thể chế là đường băng, thì hành vi công vụ là động cơ. Không có động cơ đủ mạnh, bộ máy sẽ không thể cất cánh. Thực tế cho thấy, cải cách hành vi công vụ là khâu ít được để ý, nhưng lại là chìa khóa thành công trong quá trình thể chế hóa các chủ trương lớn của Đảng.

Để đạt được mục tiêu phát triển và nâng cao hiệu quả quản trị quốc gia, mọi thiết kế thể chế cần đi kèm cơ chế thực thi linh hoạt và bộ chỉ số giám sát hành vi cụ thể. Cần có một cách tiếp cận rõ ràng và cụ thể để buộc bộ máy thực thi thay đổi hành vi thực chất, không chỉ bằng lời kêu gọi, mà bằng cơ chế giám sát, kiểm soát quyền lực và gắn trách nhiệm cán bộ với kết quả hỗ trợ khu vực tư nhân. Chỉ khi hành vi công vụ được cải cách sâu sắc, đồng bộ và có hệ thống, những khát vọng phát triển mà các nghị quyết của Đảng và pháp luật của Quốc hội vạch ra mới có thể trở thành hiện thực.

Quá trình cải cách thể chế và hành vi công vụ đòi hỏi sự quyết tâm và đồng bộ trong toàn bộ hệ thống. Nếu không có sự chuyển biến rõ rệt trong thái độ, kỹ năng, văn hóa và trách nhiệm của công chức, thì những nỗ lực lập pháp – dù có tầm nhìn – cũng sẽ bị trì hoãn trong thực tế. Chỉ khi có sự thay đổi thực chất trong hành vi công vụ, Việt Nam mới có thể đạt được mục tiêu xây dựng một nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và nâng cao hiệu quả quản trị quốc gia.