Trong bối cảnh các chợ truyền thống đang dần mất đi thị phần trước sự phát triển mạnh mẽ của các mô hình thương mại hiện đại, Sở Công Thương TP Hồ Chí Minh đang tích cực triển khai nhiều giải pháp nhằm hỗ trợ các chợ này cải thiện hoạt động và thích ứng với xu thế mới.

Thông tin từ Sở Công Thương cho biết, cơ quan này đang phối hợp chặt chẽ với UBND Thành phố và các địa phương để rà soát thực trạng, phân tích nguyên nhân và đánh giá khó khăn, vướng mắc của từng chợ. Từ đó, các giải pháp phù hợp sẽ được lựa chọn và triển khai nhằm hỗ trợ các chợ truyền thống phát triển.

Một trong những trọng tâm được đẩy mạnh là nâng cao chất lượng dịch vụ ở chợ truyền thống nhằm thu hút người tiêu dùng quay trở lại. Các địa phương sẽ được khuyến khích tổ chức các chương trình khuyến mãi vào những thời điểm cụ thể trong năm và truyền thông rộng rãi đến người tiêu dùng. Bên cạnh đó, việc khuyến khích các tổ chức quản lý chợ chủ động đảm nhận vai trò truyền thông và quảng bá thương hiệu chợ cũng được xem là giải pháp quan trọng để gia tăng sức hút.

Việc đưa công nghệ vào hoạt động kinh doanh tại chợ truyền thống đang trở thành xu hướng không thể thiếu. Các giải pháp như thanh toán không dùng tiền mặt, giao hàng tận nơi thông qua các đơn vị vận chuyển, và bán hàng qua nền tảng trực tuyến đang được khuyến khích triển khai nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho người tiêu dùng tiếp cận sản phẩm của chợ một cách nhanh chóng và tiện lợi hơn.

Đảm bảo chất lượng hàng hóa và an toàn thực phẩm tại các chợ dân sinh cũng đang được tăng cường. Sở Công Thương chỉ đạo các đơn vị chuyên môn phối hợp với tổ chức quản lý chợ đẩy mạnh kiểm tra hoạt động kinh doanh, đặc biệt đối với mua bán động vật và sản phẩm động vật, yêu cầu phải có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng, kiểm dịch thú y đầy đủ, bao bì đúng quy định. Những trường hợp vi phạm tái diễn sẽ bị xử phạt nghiêm hoặc đình chỉ kinh doanh.

Song song đó, các thương nhân tại chợ được vận động và tuyên truyền tuân thủ quy định pháp luật trong hoạt động buôn bán, góp phần xây dựng môi trường kinh doanh văn minh, an toàn và bền vững. Không dừng lại ở các giải pháp ngắn hạn, Thành phố còn triển khai nhiều chương trình và đề án mang tính chiến lược nhằm hiện đại hóa hệ thống chợ truyền thống như Đề án phát triển hệ thống chợ thích ứng với bối cảnh dịch bệnh và chuyển đổi số; các mô hình thực tiễn như Chuỗi thực phẩm an toàn; Đề án truy xuất nguồn gốc thịt heo, gia cầm, trứng gia cầm; mô hình Chợ thí điểm đảm bảo an toàn thực phẩm và Chợ trực tuyến cũng đang được triển khai từng bước trên địa bàn.

Nhiều chợ truyền thống tại TP.HCM đang đối mặt với tình trạng hoạt động cầm chừng, thậm chí bỏ hoang. Để tìm giải pháp cho vấn đề này, Sở Công Thương TP.HCM đang xây dựng một đề án tổng thể nhằm phát triển hệ thống chợ truyền thống, thích ứng với chuyển đổi số và nhu cầu tiêu dùng mới.

Theo Sở Công Thương TP.HCM, hệ thống chợ truyền thống tại thành phố đã được đầu tư qua nhiều giai đoạn với các nguồn vốn khác nhau. Tuy nhiên, do một số yếu tố như vị trí không thuận lợi, hạ tầng xuống cấp, và sự cạnh tranh mạnh mẽ từ thương mại điện tử, nhiều chợ hiện đang rơi vào tình trạng đìu hiu, kém sôi động.

Một số chợ gần như không còn hoạt động, như chợ Tân Phú (quận 9 cũ) và chợ Phú Hữu (quận 9 cũ). Chợ Tân Phú được đầu tư xây dựng từ năm 2005 nhưng do vị trí giao thông không thuận lợi nên không có tiểu thương kinh doanh. Chợ Phú Hữu xây dựng năm 2004, có 164 sạp nhưng chỉ khoảng 20 sạp có người bán, hiện chỉ hoạt động buổi tối với 7-8 tiểu thương bán đồ ăn uống.

Trước thực trạng này, TP.HCM đã phối hợp với Trường đại học Kinh tế – Luật TP.HCM để xây dựng đề án phát triển hệ thống chợ theo hướng hiện đại, linh hoạt, ứng dụng công nghệ và thích ứng với biến động thị trường. Sở Công Thương cũng đề nghị các địa phương rà soát tình hình hoạt động, phân tích nguyên nhân khó khăn của từng chợ để có cách giải quyết cụ thể.

Một số hướng giải quyết đã được đưa ra, bao gồm tổ chức chương trình khuyến mãi, tăng quảng bá hình ảnh chợ, thanh toán không tiền mặt, bán hàng trực tuyến, hỗ trợ giao hàng, kiểm soát an toàn thực phẩm và xử lý nghiêm các vi phạm. Việc áp dụng các giải pháp này nhằm giúp các chợ truyền thống cải thiện hoạt động kinh doanh và cạnh tranh với các hình thức thương mại hiện đại.

Mô hình bán hàng online tại chợ truyền thống đã được áp dụng tại một số tỉnh thành và việc này cần được nhân rộng nhanh chóng. Sở Công Thương TP.HCM khẳng định chợ truyền thống vẫn là một kênh phân phối quan trọng trong đời sống người dân, nhưng cần được điều chỉnh mô hình hoạt động để tồn tại song song với thương mại hiện đại, đảm bảo hiệu quả kinh doanh.

Đề án phát triển hệ thống chợ truyền thống của Sở Công Thương TP.HCM cũng hướng đến việc ứng dụng công nghệ trong hoạt động kinh doanh, giúp các tiểu thương có thể tiếp cận với khách hàng và thị trường một cách dễ dàng hơn. Từ đó, giúp các chợ truyền thống trở thành điểm đến mua sắm thuận tiện và hấp dẫn cho người dân.

Ngoài ra, Sở Công Thương cũng nhấn mạnh việc cần thiết phải có sự phối hợp giữa các sở ban ngành, địa phương và các đơn vị liên quan để triển khai đề án phát triển hệ thống chợ truyền thống một cách hiệu quả. Từ đó, góp phần duy trì và phát triển hệ thống chợ truyền thống tại TP.HCM.

Trong gần 20 năm qua, nhiều chợ truyền thống tại TPHCM đã bị bỏ hoang hoặc hoạt động cầm chừng. Sở Công Thương TPHCM đã kiến nghị thành phố rà soát và giải thể hoặc chuyển đổi mục đích sử dụng các khu chợ không hiệu quả. Tại buổi họp báo kinh tế – xã hội chiều ngày 31/7, Sở Công Thương TPHCM đã thông tin về tình hình hoạt động của chợ truyền thống trên địa bàn.

Theo đó, nhiều chợ truyền thống được đầu tư hàng tỷ đồng nhưng không phát huy hiệu quả, dẫn đến tình trạng bỏ hoang hoặc chỉ hoạt động cầm chừng. Chợ Tân Phú và chợ Phú Hữu (cùng thuộc địa bàn TP. Thủ Đức cũ) là hai ví dụ tiêu biểu. Chợ Tân Phú được xây dựng từ năm 2005 trên diện tích 1.815m² nhưng do vị trí giao thông bất tiện nên không có tiểu thương kinh doanh. Chợ Phú Hữu (xây dựng từ 2004, diện tích hơn 9.600m²) hiện chỉ có khoảng 20/164 sạp còn hoạt động, chủ yếu buôn bán vào buổi tối với số lượng tiểu thương đếm trên đầu ngón tay.

Sở Công Thương đã kiến nghị thành phố rà soát, giải thể hoặc chuyển đổi mục đích sử dụng các khu chợ không hiệu quả. Hiện, 2 chợ nói trên đã được đưa vào danh sách chờ giải tỏa giai đoạn 2025–2030. Sở cũng đang tiếp tục rà soát thực trạng mạng lưới chợ trên toàn địa bàn, nhất là khu vực mới sáp nhập gồm Bình Dương và Bà Rịa – Vũng Tàu (cũ), để hoàn thiện kế hoạch phát triển chợ giai đoạn 2025–2030.

Có nhiều nguyên nhân khiến chợ truyền thống ngày càng bị thu hẹp vai trò. Trong đó, nổi bật là sự phát triển ồ ạt của siêu thị, trung tâm thương mại, cửa hàng tiện lợi và thương mại điện tử. Người dân TPHCM, đặc biệt là giới trẻ, đang dần thay đổi thói quen mua sắm, hướng đến kênh hiện đại, nhanh chóng, tiện lợi và an toàn hơn.

Bên cạnh đó, hạ tầng nhiều chợ đã xuống cấp nghiêm trọng, công tác quản lý yếu kém, thương nhân già hóa và thiếu lực lượng kế thừa, trong khi các điểm buôn bán tự phát lại cạnh tranh không lành mạnh ngay sát khu vực chợ.

Để chấn chỉnh, TPHCM đang hướng tới chuyển đổi mô hình hoạt động của chợ truyền thống, nâng cao khả năng cạnh tranh thông qua việc áp dụng công nghệ, số hóa và tổ chức lại mạng lưới theo hướng hiện đại hóa.

Một loạt giải pháp đang được triển khai như: tổ chức các chương trình khuyến mãi, truyền thông quảng bá chợ, khuyến khích các hình thức thanh toán không dùng tiền mặt, giao hàng tận nơi, bán hàng trực tuyến và livestream tại chợ.

Đồng thời, các tổ chức quản lý chợ sẽ tăng cường kiểm soát chất lượng, truy xuất nguồn gốc thực phẩm, đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm, phòng cháy chữa cháy và an ninh trật tự. Những tiểu thương vi phạm nhiều lần sẽ bị xử phạt nặng hoặc đình chỉ kinh doanh.

Sở Công Thương cũng yêu cầu các đơn vị đẩy mạnh tuyên truyền đến tiểu thương các quy định về kinh doanh và vệ sinh an toàn thực phẩm, niêm yết giá công khai để xây dựng lại niềm tin người tiêu dùng vào chợ truyền thống.

TPHCM đang phối hợp với Trường Đại học Kinh tế – Luật xây dựng “Đề án Phát triển hệ thống chợ thích ứng với dịch bệnh và chuyển đổi số”. Đề án này đánh giá toàn diện thực trạng hệ thống chợ hiện nay và đề xuất các mô hình hoạt động mới, linh hoạt, số hóa, văn minh, có khả năng thích nghi với tình huống khẩn cấp như dịch bệnh, đồng thời góp phần thu hút khách du lịch, bảo tồn văn hóa chợ truyền thống.

Việc đóng cửa các chợ yếu kém không đồng nghĩa xóa bỏ hoàn toàn kênh phân phối truyền thống. Đây là bước thanh lọc cần thiết để các chợ có cơ hội tái cấu trúc, phát triển theo hướng hiện đại, bền vững, và góp phần vào sự phát triển chung của thành phố.