Đất thương mại dịch vụ (TMDV) đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển kinh tế, xã hội, tạo nguồn thu ngân sách lớn và tạo việc làm cho người lao động. Tuy nhiên, tiềm năng của đất TMDV hiện chưa được đánh giá đúng và chưa có chính sách phù hợp để khơi thông nguồn lực này.

Tại Tọa đàm ‘Đất thương mại dịch vụ – Từ nhận thức đúng đến đột phá chính sách’, các chuyên gia và doanh nghiệp đã thảo luận về tiềm năng, thách thức và giải pháp đột phá của loại hình đất TMDV. TS. Nguyễn Văn Khôi, Chủ tịch Hiệp hội Bất động sản Việt Nam, cho rằng tiềm năng của đất TMDV có thể được nhìn nhận qua 4 góc độ: phát triển đô thị hiện đại, kinh tế, pháp lý và quản trị đô thị, và thu hút đầu tư và đổi mới mô hình tăng trưởng.

Đất TMDV là nơi hình thành các dòng bất động sản mang lại dòng tiền ổn định, hiệu quả cao như cho thuê, vận hành thương mại, tổ hợp tài chính – bán lẻ – lưu trú. GS. TS. Hoàng Văn Cường, Ủy viên Ủy ban Kinh tế – Tài chính của Quốc hội, cho rằng đất TMDV tạo ra giá trị gia tăng cho nền kinh tế, thúc đẩy sản xuất, tạo việc làm, đóng góp vào ngân sách nhà nước và góp phần hình thành các trung tâm kinh tế sôi động.

Tuy nhiên, các chuyên gia cũng chỉ ra các rào cản pháp lý và điểm nghẽn trong phát triển đất TMDV. Bà Tống Thị Hạnh, Cục trưởng Cục Quản lý nhà và thị trường Bất động sản, Bộ Xây dựng, cho rằng cần có cái nhìn tổng thể xuyên suốt từ công tác quy hoạch, đầu tư xây dựng, kinh doanh sản phẩm, quản lý sản phẩm, cho đến mục đích sử dụng và các công cụ quản lý của nhà nước liên quan.

PGS. TS. Nguyễn Quang Tuyến, Phó Chủ tịch Hội đồng trường, Trưởng khoa Pháp luật Kinh tế, Trường Đại học Luật Hà Nội, cho rằng Luật Đất đai 2024 đã quy định rõ quyền sử dụng đất được pháp luật bảo hộ và Nhà nước chỉ thu hồi đất trong trường hợp thật cần thiết vì mục đích quốc phòng an ninh và mục đích công cộng. Ông nhấn mạnh sự cần thiết của việc hoàn thiện khung pháp lý để giải phóng nguồn lực đất đai cho phát triển khu vực dịch vụ.

Ông Bùi Văn Doanh, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Bất động sản Việt Nam, nhấn mạnh rằng việc hoàn thiện khung pháp lý về quản lý và sử dụng đất TMDV không chỉ là yêu cầu kỹ thuật của quá trình sửa đổi Luật Đất đai, mà còn là đòi hỏi mang tính chiến lược để tháo gỡ các điểm nghẽn thể chế, giải phóng nguồn lực đất đai cho phát triển khu vực dịch vụ và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.

Đất thương mại dịch vụ đang ngày càng khẳng định vị trí của mình như một nguồn lực sinh lời hiệu quả, vượt qua đất ở trong mức tăng trưởng ấn tượng. Theo thống kê, trong thập kỷ qua, đất thương mại dịch vụ đã tăng trưởng hơn 100%, đạt trên 50.000 ha. Tuy nhiên, đằng sau sự hấp dẫn này là những thách thức về pháp lý, đặc biệt liên quan đến thời hạn sử dụng và hình thức trả tiền thuê đất, đang cản trở sự phát triển của loại đất này.

TS. Nguyễn Văn Khôi, Chủ tịch Hiệp hội Bất động sản Việt Nam, nhận định đất thương mại dịch vụ đóng vai trò quan trọng trong việc chuyển dịch cơ cấu kinh tế hướng tới hiện đại hóa, thúc đẩy sự phát triển của dịch vụ, thương mại, đô thị hóa và hội nhập quốc tế. Tại các quốc gia phát triển, đất thương mại dịch vụ được quy hoạch một cách bài bản và sử dụng hiệu quả để hình thành các trung tâm tài chính, dịch vụ logistics, hạ tầng tiêu dùng – giải trí, khu phức hợp thương mại – lưu trú – giáo dục – y tế…

Ở Việt Nam, mặc dù đã xuất hiện nhiều mô hình sáng tạo trên đất thương mại dịch vụ như shophouse, condotel, officetel, trung tâm thương mại, tổ hợp logistics…, nhưng đất thương mại dịch vụ vẫn còn nhiều hạn chế. GS. TS. Hoàng Văn Cường, Thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách của Thủ tướng Chính phủ, phân tích rằng đất ở chủ yếu phục vụ nhu cầu chỗ ở, có thể tạo ra giá trị sử dụng nhưng khả năng sinh lợi kinh tế là hạn chế. Ngược lại, đất thương mại dịch vụ tạo ra giá trị gia tăng cho nền kinh tế, thúc đẩy sản xuất, tạo việc làm, đóng góp ngân sách và góp phần hình thành các trung tâm kinh tế phát triển sôi động.

Tuy nhiên, đất thương mại dịch vụ cũng đối mặt với nhiều thách thức. PGS. TS. Nguyễn Quang Tuyến, Trưởng khoa Pháp luật Kinh tế, Trường Đại học Luật Hà Nội, cho biết về đất thương mại dịch vụ, Luật Đất đai 2024 có Điều 206 quy định về loại đất này, được xếp vào nhóm đất phi nông nghiệp. Tuy nhiên, vẫn cần phải dẫn chiếu đến những điều khoản khác, bởi đất thương mại dịch vụ thuộc nhóm đất phi nông nghiệp.

Ông Nguyễn Kiệt, Giám đốc Khối Tài chính Kinh doanh Tập đoàn Bcons, chia sẻ thực tế về vướng mắc pháp lý và thực thi khi triển khai các dự án thương mại dịch vụ. Thông tin pháp lý chưa rõ ràng khiến khách hàng dè dặt khi mua loại hình bất động sản này. Họ lo ngại căn hộ thương mại dịch vụ không được cấp sổ hồng, hoặc có thì cũng chỉ có thời hạn 50 năm, không phải sở hữu lâu dài như căn hộ ở.

Để tháo gỡ những vướng mắc này, TS. Nguyễn Văn Khôi kiến nghị cần sửa đổi, bổ sung các quy định về thời hạn sử dụng đất, điều kiện gia hạn, chuyển nhượng, cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất… cho sản phẩm hình thành trên đất thương mại dịch vụ. Đồng thời, đề xuất xây dựng hành lang pháp lý rõ ràng cho các mô hình bất động sản mới như officetel, condotel, nhà phố thương mại… nhằm tháo gỡ rào cản tâm lý và tạo thuận lợi cho đầu tư.

Có thể thấy, việc phát triển đất thương mại dịch vụ không chỉ góp phần thúc đẩy kinh tế mà còn đáp ứng nhu cầu đa dạng của thị trường bất động sản. Tuy nhiên, để loại đất này thực sự trở thành nguồn lực sinh lời hiệu quả và bền vững, cần có những giải pháp pháp lý đồng bộ và phù hợp. Việc hoàn thiện khung pháp lý sẽ giúp tăng cường sự tin tưởng của nhà đầu tư, đồng thời mở ra nhiều cơ hội phát triển mới cho thị trường bất động sản Việt Nam.