Lễ đón tiếng sấm đầu năm, hay còn gọi là Tết Chăm Phtrong, là một nghi lễ truyền thống quan trọng và độc đáo của dân tộc Ơ Đu, một trong những dân tộc ít người nhất Việt Nam.

Ngày 27/6, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã công nhận “Lễ đón tiếng sấm đầu năm của dân tộc Ơ Đu ở xã Nga My, tỉnh Nghệ An” là Di sản Văn hóa Phi vật thể Quốc gia, thuộc loại hình Tập quán xã hội và Tín ngưỡng.

Lễ hội đón tiếng sấm – nét văn hóa đặc trưng

Lễ đón tiếng sấm đầu năm tồn tại khoảng 100 năm qua, là một lễ hội lớn, quan trọng, có nhiều lễ thức mang đậm sắc thái văn hóa độc đáo, đặc trưng riêng có của dân tộc Ơ Đu.

Lễ hội này gắn liền với tục thờ Thần Sấm, vị thần tối cao trong tâm thức của người Ơ Đu, mang ý nghĩa tâm linh sâu sắc, đánh dấu thời điểm bắt đầu năm mới theo quan niệm của người Ơ Đu, khi tiếng sấm đầu tiên vang lên (thường vào khoảng tháng Hai đến tháng Tư Dương lịch).

Một nét văn hóa độc đáo

Đối với người Ơ Đu, khi nào có tiếng sấm thì khi đó là thời điểm bước sang năm mới. Lúc này, người Ơ Đu sẽ tổ chức lễ đón tiếng sấm để cầu mong bản làng bình yên, mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, người người dồi dào sức khỏe.

Đây cũng là dịp để người Ơ Đu gửi gắm ước nguyện tới tổ tiên và Thần Sấm đồng thời rửa trôi những điều không may của năm cũ để đón năm mới với hy vọng may mắn và thịnh vượng.

Người dân Ơ Đu chuẩn bị lễ cúng

Các hoạt động trong lễ hội

Sau khi nghe tiếng sấm đầu tiên trong năm, sáng hôm sau, thầy mo (người chủ lễ) đi quanh bản, đánh chiêng để thông báo và kêu gọi mọi người chuẩn bị đón Tết.

Dân bản nhanh chóng mang các vật dụng sinh hoạt như nồi, chảo, dao, gùi ra suối Nậm Ngân để rửa sạch, với ý nghĩa gột rửa những điều đen đủi, phiền muộn của năm cũ.

Cúng bản là nghi thức đầu tiên, nhằm xin phép thổ địa, thổ công cho phép dân bản tổ chức lễ. Mâm cúng gồm gà luộc, xôi nếp, rượu trắng.

Mâm cúng Thần Sấm

Ý nghĩa văn hóa và tín ngưỡng

Lễ đón tiếng sấm là một trong những nghi lễ lâu đời nhất của người Ơ Đu, được lưu truyền qua nhiều thế hệ. Đây là nét văn hóa đặc trưng, phản ánh đời sống nông nghiệp và sự hòa hợp với thiên nhiên của người Ơ Đu.

Lễ hội không chỉ là một nghi lễ tâm linh mà còn là biểu tượng của sự đoàn kết, niềm tin vào thiên nhiên và tổ tiên.

Dân tộc Ơ Đu là một trong 5 dân tộc ít người nhất trong cộng đồng 54 dân tộc trên cả nước. Mặc dù nhiều phong tục của người Ơ Đu đã mai một do biến động lịch sử và di cư, lễ hội này vẫn được bảo tồn và phục dựng, góp phần gìn giữ bản sắc văn hóa.

Lễ đón tiếng sấm đầu năm của dân tộc Ơ Đu ở xã Nga My, Nghệ An, đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Đây là một trong những lễ hội quan trọng của dân tộc Ơ Đu, tồn tại gần 100 năm qua.

Lễ hội này không chỉ giữ gìn nét văn hóa đặc trưng của dân tộc Ơ Đu mà còn cầu mong mùa màng bội thu, bản làng bình yên và mọi người nhiều sức khỏe.

Lễ đón tiếng sấm đầu năm được tổ chức vào ngày đầu tiên sau khi có tiếng sấm đầu năm. Dân bản sẽ tập trung tại trung tâm của bản, mang các vật dụng sinh hoạt hằng ngày và những quả trứng gà ra suối Nậm Ngân để chùi, rửa, kỳ cọ sạch sẽ và rửa mặt, chân tay, gội đầu để rửa trôi, rũ bỏ những đen đủi, phiền muộn của năm cũ.

Lễ cúng thần sấm và tổ tiên

Sau nghi thức rửa sạch những đen đủi của năm cũ ở suối thiêng Nậm Ngân, dân bản sẽ về địa điểm tiến hành các lễ thức cúng cầu may trong ngày đầu tiên bước sang năm mới. Thầy mo với vai trò chủ lễ sẽ đọc những lời khấn cầu thông báo và xin phép thổ địa, thần suối, thần rừng cho phép người dân tổ chức lễ và vui chơi trên địa bàn.

Các nghi lễ trong Lễ đón tiếng sấm đầu năm của dân tộc Ơ Đu

Các lễ vật dân bản dâng cúng đều là món ăn truyền thống từ xa xưa được trao truyền từ nhiều đời của đồng bào dân tộc Ơ Đu, được bày biện trên hai chiếc mâm đan bằng mây, tre và lót lá chuối rừng để thể hiện lòng thành của dân bản với tổ tiên, thần Sấm.

Trong quá trình diễn ra lễ cúng thần sấm và tổ tiên, thầy mo thực hiện các bài khấn nguyện để cầu mong thần sấm, tổ tiên về thụ hưởng lễ vật và ban phát cho bản làng được yên bình, ấm no, mưa thuận gió hòa, thiên nhiên tươi tốt, mọi người trong bản đoàn kết, nhiều sức khỏe, thuận lợi trong mọi việc.

Phát huy giá trị văn hóa

Với việc công nhận này, Nghệ An hiện có 14 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Những di sản này đều có giá trị đặc biệt về mặt lịch sử, nhân văn và nghệ thuật, góp phần làm giàu kho tàng văn hóa truyền thống của xứ Nghệ, đồng thời khẳng định bản sắc văn hóa vùng miền trong bức tranh đa dạng của văn hóa Việt Nam.

Hiện nay, dân tộc Ơ Đu là một trong 5 dân tộc ít người nhất trên cả nước, tập trung sinh sống ở bản Văng Môn, xã Nga My (Nghệ An) với hơn 100 hộ, gần 350 nhân khẩu.

Những năm qua, được sự quan tâm của Nhà nước, các cấp chính quyền nên đời sống văn hóa, tinh thần, thiết chế văn hóa của bà con dân tộc Ơ Đu ngày càng nâng lên rõ rệt.