Trong thời đại số hóa hiện nay, trẻ em đang trở thành mục tiêu hàng đầu của những kẻ lừa đảo tinh vi. Những thủ thuật thao túng tâm lý được sử dụng để dẫn dắt trẻ vào bẫy lừa đảo ngày càng tăng. Để bảo vệ con cái một cách thực chất, phụ huynh cần thay đổi cách nhìn nhận và trang bị cho trẻ những kỹ năng cần thiết để đối mặt với những tình huống này.

Phó giáo sư Phạm Mạnh Hà, chuyên gia ngành tâm lý học tại Khoa Khoa học và Công nghệ giáo dục, Đại học Bách khoa Hà Nội, cảnh báo rằng không đứa trẻ nào an toàn tuyệt đối trước những thủ thuật thao túng tâm lý tinh vi. Những kẻ lừa đảo thường sử dụng kịch bản tinh vi, đánh trúng vào tâm lý yếu điểm của từng đối tượng. Theo ông, có 4 thủ thuật thao túng tâm lý phổ biến mà các đối tượng thường sử dụng: ‘Tội phạm hóa’, ‘Cô lập’, ‘Khẩn cấp’, và ‘Bình thường hóa’. Những thủ thuật này được thiết kế như một kịch bản hoàn chỉnh, nhằm làm trẻ mất phương hướng, hoảng loạn, và hoàn toàn phụ thuộc vào kẻ thao túng.

Để hiểu vì sao một đứa trẻ dễ bị dẫn dắt, cần xem xét tổng thể từ đặc điểm tâm lý, hoàn cảnh gia đình đến các mối quan hệ xung quanh. Trẻ ở độ tuổi phát triển chưa có khả năng đánh giá rủi ro hoàn chỉnh, dễ tin người, nhất là khi sợ bị người lớn la mắng. Những gia đình có xung đột thường xuyên, ly hôn, hoặc khoảng cách thế hệ lớn cũng khiến trẻ khó tìm được điểm tựa tâm lý an toàn. Ngoài ra, các mối quan hệ qua mạng, với tốc độ phát triển nhanh và sự hiện diện ảo, lại mang đến cho trẻ cảm giác được lắng nghe và thấu hiểu – thứ mà trẻ không tìm được từ người thân.

Phụ huynh cần đặc biệt lưu ý nếu trẻ có những biểu hiện như thay đổi hành vi đột ngột, lo lắng khi không dùng điện thoại, phụ thuộc quá mức vào một người bạn mới, học tập sa sút, hoặc hay nói dối, giấu diếm. Khi phát hiện những dấu hiệu này, điều quan trọng nhất là không trách phạt, không dò xét, mà cần lắng nghe với thái độ thấu hiểu. Tìm hiểu thêm về cách nhận diện các dấu hiệu này và cách xử lý phù hợp.

Phụ huynh nên xây dựng kênh giao tiếp cởi mở, giúp con cảm thấy an toàn khi chia sẻ. Cần giáo dục con về quyền riêng tư cơ thể, cách nhận diện các chiêu trò thao túng, và kỹ năng nói ‘không’ với những yêu cầu bất thường. Thay vì cấm đoán, hãy đồng hành cùng con trong không gian mạng, cùng tìm hiểu các xu hướng, trò chuyện về những rủi ro một cách cởi mở. Một số trang web cung cấp thông tin hữu ích về cách giáo dục trẻ em trong thời đại số hóa.

Trong những trường hợp có dấu hiệu tâm lý kéo dài, cha mẹ nên chủ động tìm đến các chuyên gia tâm lý học đường hoặc chuyên gia giáo dục để được hỗ trợ kịp thời. Không phần mềm kiểm soát thiết bị nào có thể thay thế cho sự hiện diện thực chất của cha mẹ. Lá chắn mạnh nhất trước những kịch bản lừa đảo tinh vi không nằm ở công nghệ, mà nằm ở chính sự kết nối tình cảm, niềm tin và đồng hành của gia đình. Tham khảo thêm các nguồn tài liệu về giáo dục và bảo vệ trẻ em.

Ngày 17/7, chị N., 38 tuổi, ở Hà Nội, đã nhận được một cuộc điện thoại từ một người tự xưng là nhân viên giao hàng. Người này thông báo rằng chị có một đơn hàng và yêu cầu chị chuyển khoản 10.000 đồng. Sau đó, đối tượng đã hướng dẫn chị hủy đăng ký hội viên giao hàng và chuyển khoản nhầm. Khi chị thao tác theo hướng dẫn, tài khoản của chị đã bị trừ 1,5 tỷ đồng.

Thủ đoạn trên là một hồi chuông cảnh báo về một loại tội phạm mạng đang tiến hóa rất nhanh, hoạt động có tổ chức, và len lỏi vào từng giao dịch thương mại điện tử. Thượng tá Đào Trung Hiếu, Tiến sĩ Tội phạm học, cho rằng điểm nguy hiểm nhất của chiêu lừa ‘shipper giả’ nằm ở chỗ các đối tượng không hành động theo những kịch bản cũ kỹ, sơ sài như trước đây, mà liên tục biến đổi cách tiếp cận, đánh thẳng vào tâm lý tin tưởng của người dùng.

Các đối tượng xấu luôn tìm cách bắt kịp hành vi mua sắm trực tuyến của người dân để giăng bẫy, từ giả danh nhân viên giao hàng đến giả mạo tổng đài chăm sóc khách hàng, gửi đường link tra cứu đơn hàng hay thậm chí giả dạng sàn thương mại điện tử. Điều khiến người bị hại dễ mắc lừa chính là việc dữ liệu đơn hàng, từ tên, địa chỉ, số điện thoại, đến giá trị món hàng, hoàn toàn trùng khớp với đơn thật mà họ đang chờ nhận.

Thượng tá Đào Trung Hiếu nhận định, nhiều người chủ quan nghĩ rằng vài chục nghìn đồng không đáng kể, nhưng thực chất, đó là cái bẫy mở cửa cho tội phạm công nghệ cao. Đường link hoặc mã QR mà đối tượng gửi tới thường chứa mã độc, cài vào điện thoại để chiếm quyền điều khiển ứng dụng ngân hàng. Hoặc nguy hiểm hơn, các trang web giả mạo yêu cầu nhập OTP, thực chất là hành vi ủy quyền vô tình cho kẻ gian rút toàn bộ tiền trong tài khoản.

Vấn nạn rò rỉ dữ liệu cá nhân là một vấn đề nghiêm trọng. Thông tin cá nhân của người dùng không còn an toàn như nhiều người tưởng. Dữ liệu bị rò rỉ từ 3 nguồn chính: Nội bộ các sàn thương mại điện tử hoặc đơn vị vận chuyển; các website và ứng dụng kém bảo mật nơi người dùng vô tình để lại thông tin; thị trường mua bán ‘data rác’ diễn ra công khai trên mạng xã hội.

Với vài trăm nghìn đồng, các nhóm lừa đảo có thể sở hữu hàng nghìn bộ dữ liệu chi tiết, từ đó dựng lên câu chuyện lừa đảo khớp tới 90-100% sự thật, khiến người nhận tin tưởng gần như tuyệt đối. Khi niềm tin bị khai thác làm công cụ gây án, mọi cảnh báo chung chung trở nên vô nghĩa nếu không có kỹ năng phòng vệ cụ thể.

Trước thực trạng này, Thượng tá Hiếu khuyến cáo người dùng cần cảnh giác và tự bảo vệ mình. Người dùng cần nhớ nguyên tắc cơ bản: Không chuyển tiền trước cho shipper lạ, không bấm vào đường link hoặc quét QR từ tin nhắn không rõ nguồn gốc, không cung cấp mã OTP hay mật khẩu ngân hàng cho bất kỳ ai. Hãy kiểm tra đơn hàng trực tiếp trên ứng dụng chính thức, ưu tiên thanh toán khi nhận hàng và bật bảo mật đa lớp cho tài khoản ngân hàng.

Tuy nhiên, Tiến sĩ Tội phạm học cũng chia sẻ về một vấn đề đáng lo hơn, là nhóm bị tội phạm nhắm đến nhiều nhất chính là học sinh, sinh viên và người trẻ tuổi, vốn thành thạo công nghệ nhưng thiếu kỹ năng kiểm chứng thông tin. Việc giáo dục kỹ năng tự vệ số cần được triển khai khẩn cấp, bài bản, như một môn học bắt buộc trong trường học và cộng đồng, để thế hệ trẻ có thể tự bảo vệ mình trước những kịch bản lừa đảo tinh vi ngày càng xuất hiện dày đặc.

Thượng tá Đào Trung Hiếu, Tiến sĩ Tội phạm học, đã đưa ra cảnh báo về việc học sinh, sinh viên trở thành nạn nhân của các vụ lừa đảo ‘bắt cóc online’ với thủ đoạn ngày càng tinh vi. Theo ông Hiếu, tâm lý của học sinh, sinh viên là sợ quyền lực, nể danh tiếng và thiếu khả năng kiểm chứng thực tế. Khi đối mặt với một người xưng công an, các em dễ hoảng loạn và làm theo yêu cầu của kẻ xấu.

Từ khoảng một tháng trở lại đây, đã có nhiều vụ lừa đảo chiếm đoạt tài sản nhắm vào học sinh, sinh viên với thủ đoạn giả mạo cán bộ công an, đe dọa ‘con mồi’ để buộc phải chuyển tiền. Các đối tượng lừa đảo thường sử dụng kịch bản mồi dẫn như: ‘Em có liên quan đến một vụ án’, ‘Chúng tôi cần xác minh tài khoản của em có bị hacker lợi dụng hay không’, ‘Chuyển tiền vào tài khoản của cơ quan để chứng minh vô tội’.

Thượng tá Hiếu phân tích, khi một người xưng danh công an, nói giọng nghiêm nghị, dùng từ chuyên môn, đe dọa về ‘hồ sơ’, ‘đường dây rửa tiền’, ‘có lệnh triệu tập’… thì nạn nhân lập tức rơi vào trạng thái hoảng loạn. Cũng theo vị chuyên gia, các đối tượng thường dùng các thủ đoạn như yêu cầu nạn nhân tải ứng dụng, gửi ảnh CCCD, thậm chí bỏ nhà ra đi. Một số trường hợp, các đối tượng còn yêu cầu nạn nhân chuyển tiền vào tài khoản của cơ quan để chứng minh vô tội.

Bên cạnh đó, Thượng tá Hiếu chỉ ra một số dấu hiệu nhận biết trẻ có thể đang bị kẻ xấu thao túng, như: sự thay đổi hành vi, cảm xúc và thói quen sử dụng thiết bị số; trẻ bắt đầu giấu diếm nội dung trò chuyện, đổi mật khẩu, lén lút nhắn tin về đêm… Ông Hiếu cũng kiến nghị các phụ huynh hãy đồng hành cùng con thay vì kiểm soát cứng nhắc, còn nhà trường hãy chủ động giáo dục kỹ năng sống số như một môn học bắt buộc. Trong khi đó, cơ quan chức năng cần xây dựng kênh tiếp nhận tố giác thân thiện, dễ tiếp cận với học sinh, sinh viên.

Là một chuyên gia pháp lý, Luật sư Trần Tuấn Anh, Công ty luật Minh Bạch, cũng cho rằng, nhà trường và gia đình đóng vai trò rất quan trọng trong việc bảo vệ học sinh, sinh viên khỏi những chiêu trò lừa đảo ngày càng tinh vi. Ông Tuấn Anh kiến nghị, gia đình cần dành thời gian quan tâm đến con cái nhiều hơn, không chỉ là kiểm soát thiết bị điện tử, mà quan trọng hơn là xây dựng sự tin tưởng, để khi có điều bất thường xảy ra, con cái sẵn sàng chia sẻ và hỏi ý kiến cha mẹ.

Từ góc độ của mình, luật sư Tuấn Anh cũng đề xuất các nhà trường cần trang bị kiến thức chuyên môn, cần lồng ghép giáo dục kỹ năng sống, kỹ năng nhận diện và phòng tránh lừa đảo công nghệ cao vào trong các buổi sinh hoạt, tiết học. Qua đó, giúp học sinh, sinh viên có thể nâng cao nhận thức và kỹ năng để tự bảo vệ mình trước những thủ đoạn lừa đảo ngày càng tinh vi.

Công an tỉnh Đăk Lăk vừa phá một vụ án cưỡng đoạt tài sản qua hình ảnh nhạy cảm, bắt giữ Chảo Láo Tả, ngụ tỉnh Lào Cai. Tả bị bắt vào ngày 26/7 vì hành vi cưỡng đoạt tài sản, theo thông tin từ cơ quan chức năng.

Quá trình điều tra cho thấy, vào năm 2022, Tả đã tạo một tài khoản trên mạng xã hội Facebook và tự xưng là ‘Hoàng Hải Yến’, giới thiệu bản thân có khả năng giải quyết các vấn đề bằng tâm linh. Một người phụ nữ 36 tuổi ở Đăk Lăk, tin tưởng vào những lời quảng cáo này, đã nhắn tin nhờ Tả giúp đỡ để hàn gắn tình cảm gia đình đang rạn nứt.

Với mục đích chiếm đoạt tài sản, Tả đã yêu cầu người phụ nữ thực hiện cuộc gọi video khỏa thân với lời hứa hẹn sẽ giúp chị ta hàn gắn gia đình. Sau khi có được hình ảnh nhạy cảm của người phụ nữ, Tả đã sử dụng những hình ảnh này để tống tiền nạn nhân. Cụ thể, đối tượng đã đe dọa sẽ đăng tải hình ảnh lên mạng xã hội nếu người phụ nữ không đưa tiền.

Theo báo cáo của cơ quan điều tra, từ tháng 10/2022 đến tháng 7/2024, Tả đã chiếm đoạt hơn 4 triệu đồng của người phụ nữ. Hành vi này của Tả đã gây ra những hậu quả nghiêm trọng, không chỉ về mặt tài sản mà còn ảnh hưởng đến tinh thần và danh dự của nạn nhân.

Hiện vụ việc đang được cơ quan công an tiếp tục điều tra làm rõ. Đối tượng Chảo Láo Tả đã bị tạm giữ để xử lý theo quy định của pháp luật. Cảnh sát cũng khuyến cáo người dân cần cẩn thận khi chia sẻ thông tin cá nhân trên mạng xã hội và tuyệt đối không thực hiện các yêu cầu trái quy định hoặc nhạy cảm khi giao tiếp với người lạ trên mạng.

Trong trường hợp cần hỗ trợ hoặc làm rõ các vấn đề liên quan, người dân có thể liên hệ trực tiếp với cơ quan công an địa phương hoặc các đường dây nóng hỗ trợ của lực lượng chức năng. Hãy luôn ưu tiên bảo vệ thông tin cá nhân và cảnh giác trước những hành vi lừa đảo, cưỡng đoạt tài sản trên mạng.

Trong thời gian gần đây, tình trạng lừa đảo qua mạng xã hội đang gia tăng đáng kể, với thủ đoạn tinh vi nhắm vào tâm lý nóng vội của người tiêu dùng khi “săn” giá rẻ vào phút chót. Các đối tượng lừa đảo thường lợi dụng sự tin tưởng vào các fanpage giả mạo có tích xanh để tạo lòng tin, sau đó đăng tải các chương trình du lịch gần giống với những gì cơ sở chính thống cung cấp và yêu cầu khách hàng chuyển cọc trước 50%. Ngay sau đó, họ gửi mã đặt phòng giả và cắt đứt liên lạc, khiến nhiều người tiêu dùng trở thành nạn nhân.

Các fanpage lừa đảo này thường sao chép nội dung bài đăng, hình ảnh và quy trình đặt phòng cũng như thanh toán từ trang web chính thống. Chúng chạy quảng cáo trên Facebook với nội dung hết sức hấp dẫn và đánh vào tâm lý ham rẻ của người dùng. Khi giao dịch xong, các đối tượng thông báo rằng phòng đã hết và hướng dẫn nạn nhân liên hệ với ‘kế toán’ để được hoàn tiền. Tuy nhiên, khi khách hàng gọi, chúng yêu cầu cung cấp thông tin tài khoản hoặc gửi link thanh toán qua cổng trung gian như VnPay để tạo cảm giác hợp lệ.

Nhiều người đã bị lừa mất thêm tiền hoặc lộ dữ liệu tài chính do lo lắng muốn lấy lại tiền và làm theo yêu cầu của đối tượng. Chỉ khi nghi ngờ hoặc không liên lạc được với ‘bên đặt phòng’, nạn nhân mới gọi đến hotline chính thức của khách sạn để xác minh, nhưng lúc đó thường đã quá muộn. Hậu quả là người tiêu dùng không chỉ mất tiền mà còn có nguy cơ bị lộ thông tin cá nhân.

Để nhận biết fanpage lừa đảo, người dùng cần chú ý đến các dấu hiệu như tương tác bất thường (nhiều lượt thích nhưng ít hoặc không có bình luận thật), thông tin ‘Giới thiệu’ không rõ ràng (do nước ngoài quản lý hoặc mới lập) và số điện thoại không khớp với website chính thức. Người dùng nên kiểm tra mục ‘Tính minh bạch của Trang’ để xem người quản lý trang và lịch sử đổi tên fanpage. Bằng cách tăng cường cảnh giác và có kiến thức, người tiêu dùng có thể bảo vệ mình trước những thủ đoạn lừa đảo qua mạng xã hội.

Trước tình trạng trên, người dùng cần hết sức thận trọng khi tiếp cận các chương trình du lịch giá rẻ trên mạng xã hội. Hãy luôn kiểm tra kỹ thông tin và xác minh tính xác thực của các trang web và fanpage trước khi thực hiện giao dịch. Đồng thời, cơ quan chức năng cũng cần tăng cường công tác quản lý và có biện pháp hiệu quả để ngăn chặn tình trạng lừa đảo qua mạng xã hội.

Một số biện pháp phòng tránh mà người dùng có thể thực hiện bao gồm không chuyển tiền cho các trang web hoặc cá nhân không rõ ràng, không cung cấp thông tin cá nhân và tài khoản ngân hàng cho những người không đáng tin cậy. Đồng thời, hãy luôn cập nhật thông tin về các chương trình du lịch và giá cả thị trường để có cái nhìn tổng quan và tránh bị lừa đảo.

Facebook và các nền tảng mạng xã hội khác cần có trách nhiệm trong việc ngăn chặn và xử lý các fanpage lừa đảo. Việc tăng cường các biện pháp bảo mật và cảnh báo người dùng về các thủ đoạn lừa đảo là hết sức cần thiết.

Thời gian gần đây, tình trạng lừa đảo qua điện thoại đã xuất hiện tại TP Hồ Chí Minh, nhắm vào những người đã hiến máu tình nguyện. Các đối tượng lừa đảo tự xưng là nhân viên của Sở Y tế, Bệnh viện Truyền máu Huyết học, Trung tâm Hiến máu nhân đạo thành phố và các đơn vị tổ chức hiến máu, gọi điện cho người dân thông báo rằng kết quả hiến máu của họ có ‘bất thường’. Chúng yêu cầu cung cấp hình ảnh căn cước công dân, tài khoản VNeID, kết bạn Zalo để ‘hướng dẫn đăng ký khám, làm xét nghiệm hoặc xác minh danh tính’.

Sở Y tế TP Hồ Chí Minh đã xác định đây là một hình thức lừa đảo mới, gây hoang mang trong cộng đồng người hiến máu tình nguyện và đe dọa nghiêm trọng đến quyền lợi của người dân. Hành vi này cũng gây mất an ninh trật tự xã hội và ảnh hưởng đến uy tín của ngành Y tế cũng như phong trào hiến máu nhân đạo trên địa bàn TP Hồ Chí Minh.

Trước tình hình này, ngành Y tế TP Hồ Chí Minh đã triển khai nhiều hoạt động truyền thông nhằm cảnh báo người dân thông qua ứng dụng ‘Giọt máu vàng’, website, fanpage chính thức và gửi tin nhắn SMS đến cộng đồng người hiến máu để cảnh giác và không cung cấp thông tin cá nhân cho các đối tượng lạ.

Đồng thời, Sở Y tế cũng đã phối hợp với các cơ quan báo đài để truyền thông về quy trình hiến máu, giúp người dân hiểu biết và phòng tránh lừa đảo, đồng thời khuyến khích tham gia hiến máu tình nguyện.

Sở Y tế TP Hồ Chí Minh khuyến cáo người dân tuyệt đối không cung cấp thông tin cá nhân cho các cuộc gọi hoặc tin nhắn lạ. Khi phát hiện các dấu hiệu nghi vấn, người dân không nên làm theo hướng dẫn của các đối tượng lạ mà cần chủ động báo cáo cho cơ quan Công an hoặc thông báo về các cơ sở y tế để được hỗ trợ và xử lý kịp thời.

Ngành Y tế TP Hồ Chí Minh khẳng định sẽ tiếp tục phối hợp chặt chẽ với các đơn vị liên quan để theo dõi tình hình và phối hợp với các cơ quan chức năng nhằm bảo vệ quyền lợi và bảo mật thông tin của người hiến máu.

Cũng theo Sở Y tế, các cơ sở y tế và đơn vị tiếp nhận hiến máu chỉ liên hệ với người dân qua các phương thức chính thống. Các tin nhắn gửi đến người hiến máu sẽ hiển thị tên thương hiệu ‘BVTMHH’ hoặc ‘TTHIENMAUTP’. Bệnh viện không yêu cầu người dân cung cấp thông tin cá nhân qua ứng dụng, Zalo hoặc bất kỳ đường link nào. Nếu có nghi ngờ, người dân có thể gọi ngay đến tổng đài của Bệnh viện Truyền máu Huyết học theo số 028.39557858 để xác minh.

Một trường hợp lừa đảo tình cảm sốc đã được một cặp đôi người Pháp chia sẻ trên mạng xã hội, làm dấy lên cảnh báo về những nguy cơ khi sử dụng các ứng dụng trực tuyến. Theo đó, một người đàn ông Bỉ 76 tuổi, Michel, đã tin rằng mình đã kết nối với hoa hậu Sophie Vouzeland, người từng là á hậu 1 trong cuộc thi Hoa hậu Pháp 2007, qua ứng dụng WhatsApp.

Michel đã gửi khoảng 25.000 bảng Anh cho người mà anh ta nghĩ là Sophie, tin rằng họ có một mối kết nối tình cảm. Tuy nhiên, sự thật đã được vợ của Sophie, Fabien, tiết lộ khi Michel xuất hiện tại nhà của họ. Fabien đã chào đón Michel và cho anh ta biết rằng mình là chồng hiện tại của Sophie, khiến người đàn ông Bỉ bị sốc và nhận ra rằng mình đã bị lừa đảo.

Cặp đôi đã đăng tải một video về khoảnh khắc này trên mạng xã hội, chia sẻ cuộc trò chuyện của họ với nạn nhân để cảnh báo mọi người về những trò lừa đảo tình cảm. Trong video, họ cho thấy sự tương tác giữa Michel và người mà anh ta nghĩ là Sophie, làm rõ rằng Michel đã bị lừa đảo bởi một kẻ giả mạo.

Hoa hậu Sophie, người đang mang thai, đã bày tỏ sự cảm thương với nạn nhân và cảnh báo mọi người cần cẩn thận khi sử dụng mạng xã hội. Cô nhấn mạnh rằng các trò lừa đảo tình cảm đang ngày càng trở nên tinh vi và dễ dàng xảy ra nếu không có sự cảnh giác.

Cặp đôi hy vọng rằng việc chia sẻ câu chuyện của họ sẽ giúp nâng cao nhận thức về những nguy cơ của lừa đảo tình cảm và khuyến khích mọi người cẩn thận hơn khi giao tiếp với người lạ trên mạng.

Fabien cũng kêu gọi mọi người cần phải xác minh danh tính của người mà họ đang giao tiếp trên mạng và không nên gửi tiền cho người lạ. Anh ta nhấn mạnh rằng sự an toàn và cẩn thận là điều quan trọng hàng đầu khi sử dụng các ứng dụng trực tuyến.

Xem thêm: https://www.facebook.com