Thực tế cho thấy, cùng với sự phát triển của kinh tế thị trường, việc khởi nghiệp với các sản phẩm đặc trưng của địa phương đang ngày càng trở thành hướng đi được nhiều chị em phụ nữ vùng cao lựa chọn. Không chỉ giúp tăng thu nhập, cải thiện đời sống gia đình, nhiều phụ nữ vùng cao đã khẳng định được giá trị của bản thân, trở thành điểm tựa giúp nhiều chị em khác thoát nghèo, vươn lên làm giàu.

Chị N.T.H, Trưởng thôn Bản Pà Lài, xã Pa Vệ Sử, huyện Mộc Châu, tỉnh Sơn La, là một trong những tấm gương phụ nữ tiêu biểu của tỉnh Sơn La trong phong trào khởi nghiệp, phát triển kinh tế địa phương. Trước đây, cuộc sống của gia đình chị H chỉ biết đến những công việc nặng nhọc trên nương lúa, làm ruộng bậc thang. Nhận thấy tiềm năng về du lịch của thôn Bản Pà Lài, chị H đã không ngần ngại bỏ công ra thị trường khảo sát, tìm hiểu và mạnh dạn khởi nghiệp với dịch vụ homestay, du lịch sinh thái cộng đồng.

“Tôi quan sát thấy du lịch sinh thái đang là xu hướng, khách du lịch rất yêu thích trải nghiệm cuộc sống của người dân bản địa. Vì vậy, tôi quyết định khởi nghiệp với dịch vụ homestay. Cứ như thế, không quản nắng mưa, ngày đêm, tôi bắt tay vào làm từ việc nhỏ nhất, sửa lại nhà cửa, học làm ẩm thực dân tộc, làm vườn rau, chăn nuôi gia súc, gia cầm… để thu hút khách du lịch.”, chị H tâm sự.

Sau gần 5 năm, homestay của chị H đã mang lại thu nhập khoảng 200 triệu đồng/năm. Không chỉ giúp gia đình chị H thoát nghèo, vươn lên làm giàu, mà còn tạo việc làm, tăng thu nhập ổn định cho nhiều thanh niên, phụ nữ trong thôn Bản Pà Lài. Cũng nhờ đó, du lịch sinh thái vùng cao Sơn La nói chung, thôn Bản Pà Lài nói riêng đã có một biểu tượng, một điểm đến mới, thân thiện, gần gũi, thu hút khách du lịch mỗi khi tới Sơn La, chiêm ngưỡng cảnh sắc tả hậu hùng vĩ.

Chưa dừng lại ở đó, nhiều phụ nữ ở Sơn La còn khởi nghiệp thành công với các sản phẩm địa phương nhờ vào các hoạt động tham gia bảo tồn, phát triển nghề dệt thổ cẩm truyền thống của dân tộc thiểu số. Tiêu biểu như chị L.T.H, Trưởng thôn Nà Mèo, xã Lóng Thành, huyện vùng cao Mộc Châu, tỉnh Sơn La. Xuất phát từ đôi tay “linh hoạt” của mình, chị H đã lên kế hoạch khôi phục và tổ chức lại sản xuất, kinh doanh sợi, vải thổ cẩm đặc trưng của dân tộc Thái đen; tạo việc làm và thu nhập ổn định cho nhiều phụ nữ ở vùng cao Sơn La.

Thành công của nhiều “nữ doanh nhân” vùng cao khi khởi nghiệp với sản phẩm tại địa phương có thể thấy, khu vực nông thôn hiện đang ẩn chứa rất nhiều tiềm năng và cơ hội để phát triển các sự nghiệp. Bằng chứng là có ngày càng nhiều khách sạn kết hợp homestay được các hộ nông dân, phụ nữ “rót” tiền xây dựng tại vùng cao. Song theo các chuyên gia kinh tế, với tính chất đặc thù của khu vực rung manh, để kinh doanh tại vùng cao nói riêng, cần có những định hướng phát triển thị trường; truyền tải những kỹ thuật canh tác để nâng cao giá trị sản phẩm, cũng như tìm đầu ra ổn định trong tiến trình phát triển kinh tế đồng bộ. Bằng khác, nhờ sự hỗ trợ về chính sách, các khóa đào tạo, chuyển giao công nghệ, phụ nữ vùng cao nói riêng hoàn toàn có thể khởi nghiệp cho chromatic hiệu quả và thật sự trở thành “điểm tựa” giúp kinh tế nông thôn.

Chợ nổi Cái Răng, một biểu tượng của văn hóa ẩm thực sông nước miền Tây Nam Bộ, vừa được tạp chí du lịch Travel+Leisure Asia xếp vào vị trí thứ 7 trong danh sách ’10 khu chợ ẩm thực hấp dẫn nhất thế giới’. Sự công nhận này không chỉ phản ánh giá trị của văn hóa ẩm thực đặc trưng mà còn khẳng định sự tồn tại của một nét sinh hoạt độc đáo ở khu vực này. Tuy nhiên, thực trạng hiện nay cho thấy văn hóa chợ nổi đang dần mai một khi số lượng ghe thuyền tham gia buôn bán giảm đáng kể.

Trước đây, chợ nổi không chỉ là nơi trao đổi hàng hóa đơn thuần mà còn là một không gian văn hóa phong phú, thể hiện bản sắc của vùng đất ‘trên bến dưới thuyền’. Ở đó, mỗi chiếc ghe đóng vai trò như một ‘gian hàng’, và mỗi thương hồ là một thành viên của cộng đồng cư dân sông nước. Tuy nhiên, trong thập kỷ qua, số lượng ghe buôn tại chợ nổi Cái Răng đã giảm từ hơn 500 xuống còn chưa đầy 250. Tình trạng tương tự cũng được ghi nhận tại các chợ nổi khác như Cái Bè, Ngã Năm, Ngã Bảy và Long Xuyên.

Sự suy giảm này có thể được lý giải bằng việc xây dựng bờ kè ở nhiều địa phương để chống sạt lở, khiến ghe thuyền gặp khó khăn khi cập bến. Điều này đã vô tình cắt đứt dòng giao thương truyền thống. Thêm vào đó, chi phí xăng dầu tăng cao, không có nơi neo đậu ổn định, thiếu người kế tục, và quan trọng hơn cả là không còn khách mua thực sự đã buộc nhiều thương hồ phải rời ghe, bỏ nghề mưu sinh đã gắn bó hàng chục năm.

Các chuyên gia cho rằng, để bảo tồn chợ nổi, cần tập trung vào việc khôi phục sinh kế bền vững cho thương hồ. Nếu không còn thương hồ, chợ nổi sẽ chỉ còn là một hình thức trình diễn, thiếu đi sức sống từ cộng đồng. Một số giải pháp đã được đề xuất như quy hoạch lại chợ nổi theo hướng ‘phố chợ trên sông’, có bến ghe riêng, phân khu rõ ràng giữa hoạt động du lịch và hoạt động thương mại thực thụ. Bên cạnh đó, việc miễn giảm chi phí neo đậu, hỗ trợ nhiên liệu cũng sẽ giúp người buôn ghe duy trì sinh kế.

Bài học từ Thái Lan cho thấy, mặc dù không có chợ nổi tự nhiên, họ vẫn thành công trong việc tạo dựng không gian văn hóa sống động. Để cải thiện thực trạng nêu trên, Viện CISED đã đề xuất một mô hình phát triển tích hợp trong dự thảo Đề án bảo tồn Chợ nổi Cái Răng đến năm 2030. Mô hình này bao gồm những khu vực kinh doanh thương mại dịch vụ, trưng bày các sản phẩm OCOP, nông sản, khu vực biểu diễn nghệ thuật và khu vực vựa của thương hồ.

Giữ được thương hồ chính là giữ được nhịp sống ghe thuyền, giữ được văn hóa và giữ được chính linh hồn của miền sông nước phương Nam. Do đó, việc bảo tồn và phát triển chợ nổi không chỉ là bảo vệ một nét văn hóa, mà còn là góp phần phát triển du lịch và kinh tế địa phương một cách bền vững.