Sáng 19/6, tại phiên chất vấn của Quốc hội, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng đã đề cập đến việc cải cách hệ thống thuế, đặc biệt là việc loại bỏ thuế khoán.

Lo ngại về việc bỏ thuế khoán

Đại biểu Hoàng Văn Cường (đoàn Hà Nội) đã đặt câu hỏi về việc bỏ thuế khoán đối với hộ kinh doanh từ năm 2026, một chính sách được đề ra trong Nghị quyết 68 và Nghị quyết 198. Ông Cường cho biết nhiều hộ kinh doanh lo ngại về cách tính thuế mới và đề nghị Bộ trưởng đưa ra kế hoạch cụ thể để thực hiện.

Đại biểu Hoàng Văn Cường chất vấn về việc bỏ thuế khoán

Thuế khoán – rào cản cho sự phát triển

Giải pháp cho hộ kinh doanh sau khi bỏ thuế khoán

Trả lời đại biểu Cường, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng cho biết thuế khoán đã trở thành một rào cản lớn, gây thiếu minh bạch và dễ bị lạm dụng. Ông nhấn mạnh rằng việc bỏ thuế khoán là cần thiết để tạo ra sự bình đẳng giữa các hộ kinh doanh và doanh nghiệp, đồng thời thúc đẩy sự phát triển của kinh tế.

Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng giải trình về việc bỏ thuế khoán

Để hỗ trợ các hộ kinh doanh sau khi bỏ thuế khoán, Bộ Tài chính đang chuẩn bị các điều kiện cần thiết, bao gồm hoàn thiện chính sách pháp luật thuế, đẩy mạnh chuyển đổi số trong quản lý thuế, và tăng cường truyền thông, đào tạo và tư vấn cho các hộ kinh doanh.

Đẩy mạnh chuyển đổi số và công nghệ để chống thất thu thuế

Về vấn đề chống thất thu thuế, đặc biệt là trong lĩnh vực thương mại điện tử, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng cho biết Bộ Tài chính đang áp dụng nhiều giải pháp công nghệ, bao gồm việc sử dụng hóa đơn điện tử và trí tuệ nhân tạo (AI) để giám sát và chống gian lận thuế.

Sử dụng công nghệ để chống thất thu thuế trong thương mại điện tử

Kết quả là đã có sự tăng trưởng đáng kể trong việc thu thuế từ thương mại điện tử. Bộ trưởng cho biết mục tiêu là tiếp tục hoàn thiện hệ thống và sử dụng công nghệ để nâng cao hiệu quả quản lý thuế.

Bộ Tài chính vừa trình Chính phủ dự thảo Luật Quản lý thuế (sửa đổi), trong đó đề xuất bỏ thuế khoán đối với hộ kinh doanh. Động thái này được cho là sẽ giúp chấm dứt tình trạng bất công nghiêm trọng và thúc đẩy chuyển đổi số.

Khoản thu lớn từ hộ kinh doanh và bất cập của thuế khoán

Tính đến cuối năm 2024, cả nước có khoảng 3,6 triệu hộ kinh doanh và cá nhân kinh doanh, với tổng thuế thu đạt gần 26.000 tỷ đồng. Tuy nhiên, hơn 4.000 hộ kinh doanh có doanh thu trên 10 tỷ đồng nhưng hơn một nửa vẫn nộp thuế khoán với mức thuế rất thấp, chỉ khoảng 0,4% doanh thu.

Mức thuế khoán trung bình chỉ khoảng 686.000 đồng/tháng, thấp hơn gần 5 lần so với mức thuế kê khai trung bình 3,29 triệu đồng/tháng. Điều này tạo ra sự bất công và lợi thế cạnh tranh không lành mạnh.

Tình trạng bất công trong việc thu thuế giữa hộ kinh doanh kê khai và hộ kinh doanh khoán

Đề xuất bỏ thuế khoán và áp dụng cơ chế tự khai, tự nộp

Bộ Tài chính đề xuất bỏ thuế khoán và áp dụng cơ chế tự khai, tự nộp thuế theo phương pháp tính thuế trực tiếp (tỷ lệ % trên doanh thu) cho hộ kinh doanh. Điều này sẽ giúp giảm thiểu bất công và tạo điều kiện cho hộ kinh doanh chuyển đổi sang mô hình doanh nghiệp.

Ngoài ra, Bộ Tài chính cũng đề xuất bổ sung quy định về chế độ kế toán và hóa đơn điện tử. Hộ kinh doanh có doanh thu từ 1 tỷ đồng/năm trở lên sẽ phải áp dụng chế độ kế toán đơn giản và sử dụng hóa đơn điện tử có mã hoặc không có mã của cơ quan thuế.

Việc bỏ thuế khoán và áp dụng cơ chế tự khai, tự nộp thuế sẽ giúp tăng cường quản lý thuế, giảm thiểu thất thu và tạo điều kiện cho hộ kinh doanh phát triển và chuyển đổi sang mô hình doanh nghiệp. Điều này cũng sẽ góp phần thúc đẩy chuyển đổi số quốc gia.

Thay đổi lớn trong chính sách thuế với hộ kinh doanh

Ủy ban Thường vụ Quốc hội vừa cho ý kiến về Dự thảo Nghị quyết một số cơ chế, chính sách đặc biệt phát triển kinh tế tư nhân. Theo đó, Bộ Tài chính đã tiếp thu và hoàn thiện dự thảo tờ trình, dự kiến trình Quốc hội thảo luận. Một trong những nội dung đáng chú ý là việc chấm dứt hình thức nộp thuế theo phương pháp khoán thuế đối với hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh từ ngày 1/7/2026.

Hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh sẽ nộp thuế theo pháp luật về quản lý thuế. Đây là bước tiến quan trọng nhằm tháo gỡ nút thắt về tiếp cận vốn, tăng năng lực tài chính cho kinh tế tư nhân.

Gần 2 triệu hộ kinh doanh đang nộp thuế khoán

Trước đó, tại Nghị quyết 68, Bộ Chính trị yêu cầu xóa bỏ hình thức thuế khoán đối với hộ kinh doanh chậm nhất trong năm 2026. Việc này nhằm đẩy mạnh số hóa, minh bạch hóa, đơn giản hóa chế độ kế toán, thuế, bảo hiểm để khuyến khích chuyển đổi hộ kinh doanh sang hoạt động theo mô hình doanh nghiệp.

Theo số liệu từ Cục Thống kê, Bộ Tài chính, đến cuối năm 2024, cả nước có 3,6 triệu hộ kinh doanh đang được quản lý thuế, đóng góp 25.953 tỷ đồng vào ngân sách nhà nước. Trong số này, gần 2 triệu hộ nộp thuế khoán.

Tuy nhiên, mức thuế bình quân hằng tháng của gần 2 triệu hộ kinh doanh theo hình thức khoán trong quý 1/2025 chỉ vào khoảng 700.000 đồng/tháng/hộ. Nộp thuế khoán đơn giản, dễ thực hiện, nhưng không khuyến khích tính minh bạch trong kê khai doanh thu.

Để cải thiện môi trường kinh doanh, dự thảo nghị quyết của Quốc hội cũng đề xuất không thanh tra, kiểm tra quá một lần trong năm đối với mỗi doanh nghiệp, hộ kinh doanh, trừ trường hợp có bằng chứng rõ ràng về vi phạm.

Đề xuất thanh tra, kiểm tra doanh nghiệp, hộ kinh doanh không quá một lần/năm

Dự thảo cũng ưu tiên hình thức thanh tra, kiểm tra từ xa dựa trên dữ liệu điện tử, hạn chế kiểm tra trực tiếp. Doanh nghiệp chấp hành nghiêm pháp luật sẽ được miễn kiểm tra thực tế.

Bên cạnh đó, hoạt động quản lý điều kiện kinh doanh cũng chuyển mạnh từ cơ chế tiền kiểm sang hậu kiểm. Dự thảo nghị quyết cũng đưa ra nguyên tắc phân định rõ ràng giữa trách nhiệm của pháp nhân và cá nhân.

Không áp dụng hồi tố pháp luật theo hướng bất lợi đối với doanh nghiệp, hộ kinh doanh hoặc cá nhân kinh doanh. Trường hợp các vụ việc chưa đủ thông tin, tài liệu, chứng cứ rõ ràng thì cần kết luận sớm theo quy định pháp luật về tố tụng và công bố công khai kết luận này.

Cuộc chơi mới cho hộ kinh doanh sau khi bỏ thuế khoán

Việc bỏ thuế khoán và chuyển sang kê khai thuế điện tử sẽ mang lại nhiều thay đổi cho các hộ kinh doanh. Đây là nội dung quan trọng trong Nghị quyết số 68-NQ/TW của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân và được cụ thể hóa tại Nghị quyết 198/2025/QH15 của Quốc hội.

Theo đó, các cá nhân, tổ chức sẽ thực hiện nghĩa vụ thuế theo đúng quy định của Luật Quản lý thuế, theo hình thức kê khai và tự chịu trách nhiệm trước pháp luật. Sự thay đổi này sẽ giúp tăng tính minh bạch và giảm thiểu thất thu ngân sách.

Hộ kinh doanh sẽ phải thích nghi với quy trình kê khai điện tử

Tính đến tháng 3/2025, cả nước có gần 2 triệu hộ đang nộp thuế khoán, nhưng chỉ có khoảng 6.100 hộ áp dụng phương pháp kê khai. Bình quân, mỗi hộ kinh doanh theo thuế khoán chỉ nộp khoảng 670.000 đồng/tháng, trong khi mức thuế theo kê khai lên tới 4,6 triệu đồng/tháng, gấp gần 7 lần.

Để hỗ trợ các hộ kinh doanh trong quá trình chuyển đổi, Bộ Tài chính đang gấp rút hoàn thiện hệ thống công nghệ và pháp lý. Cơ quan thuế sẽ triển khai phần mềm khai thuế đơn giản, miễn phí và đẩy mạnh tập huấn, hướng dẫn hộ kinh doanh kê khai đúng quy định.

Phó Cục trưởng Cục Thuế, ông Mai Sơn cho biết, phần mềm kế toán miễn phí cho hộ kinh doanh đã được Bộ Tài chính chỉ đạo triển khai đồng bộ, liên kết với các ứng dụng khai, nộp và chia sẻ dữ liệu.

Nhiều hộ kinh doanh nhỏ lẻ vẫn lo lắng về việc phải thay đổi thói quen và thích nghi với quy trình kê khai điện tử. Chị Hoàng Thúy Khanh, chủ quán ăn tại Hà Nội, chia sẻ về sự lo lắng và mong muốn được hướng dẫn cụ thể.

Chủ tịch Hội Tư vấn Thuế Việt Nam, bà Nguyễn Thị Cúc, khuyến nghị nên có giai đoạn chuyển tiếp để các hộ làm quen với quy trình mới và sử dụng dịch vụ từ các đại lý thuế chuyên nghiệp.

Bên cạnh đó, việc khuyến khích các hộ kinh doanh sử dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền và hỗ trợ tài chính cho hộ kinh doanh thuê, mua phần mềm kế toán sẽ giúp giảm chi phí và thúc đẩy chuyển đổi số.