Ngày 23 tháng 7, tại TP.HCM, các lãnh đạo thành phố đã tổ chức một buổi thăm hỏi và tặng quà cho các văn nghệ sĩ lão thành, những người đã có nhiều đóng góp cho nền văn học nghệ thuật của thành phố. Buổi thăm hỏi đã diễn ra tại nhà riêng của họa sĩ Quách Phong, người đã dành nhiều tâm huyết cho bộ trường tranh ‘Ngàn năm sử Việt’ trong suốt 16 năm qua.

Bộ trường tranh ‘Ngàn năm sử Việt’ là một tác phẩm lớn, thể hiện lịch sử Việt Nam qua 4.000 năm, từ thời Hùng Vương đến thời kỳ trận đánh Điện Biên Phủ, Nam Bộ kháng chiến… Ông Quách Phong, tên thật là Quách Văn Phong, là một họa sĩ kỳ cựu của thành phố, đã góp phần xây dựng nên Hội Mỹ thuật TP.HCM. Ông đã bắt đầu thực hiện bộ trường tranh này từ năm 2009, với mong muốn thể hiện lịch sử Việt Nam qua các thời kỳ.

Sau nhiều năm làm việc chăm chỉ, ông Phong đã hoàn thành hơn 400m tranh, với khoảng 700 bức tranh ghép lại. Chi phí cho bộ tranh này lên đến khoảng 50-60 tỷ đồng, và ông đã phải bán đất để có tiền vẽ tranh. Ông Phong bày tỏ mong muốn nếu được Nhà nước cấp cho ông một miếng đất, ông sẽ xây một nhà trưng bày để triển lãm bộ trường tranh này, giúp du khách tìm hiểu lịch sử Việt Nam. Ông sẽ tặng toàn bộ tranh, và chỉ cần lợi nhuận từ việc bán vé để gửi chút đỉnh cho con cháu ông là đủ.

Ngoài thăm hỏi và tặng quà cho họa sĩ Quách Phong, đoàn lãnh đạo cũng đã đến thăm hỏi và tặng quà cho nghệ sĩ nhiếp ảnh Đoàn Công Tính, nghệ sĩ nhiếp ảnh Nguyễn Triệu Hùng, và nhà văn Đoàn Minh Tuấn. Nghệ sĩ nhiếp ảnh Đoàn Công Tính được biết đến với biệt danh ‘Vua chiến trường’, vì sự xông xáo và nhanh nhạy trong việc ghi lại hình ảnh trong chiến tranh.

Nghệ sĩ Nguyễn Triệu Hùng cũng là một nhiếp ảnh gia kỳ cựu, đã nhận được nhiều huân chương cao quý. Nhà văn Đoàn Minh Tuấn là một trong những nhà văn tiêu biểu, đã có nhiều tác phẩm giá trị và được tái bản nhiều lần. Ở tuổi ngoài 90, các nghệ sĩ vẫn tiếp tục cống hiến cho nền văn học nghệ thuật của đất nước.

Với những đóng góp tích cực của mình, các nghệ sĩ lão thành đã được ghi nhận với nhiều giải thưởng và huân chương cao quý. Đây là dịp để thành phố thể hiện lòng biết ơn và trân trọng những đóng góp của họ. Một buổi tạm biệt diễn ra với sự ấm áp và thân mật giữa các lãnh đạo thành phố và các văn nghệ sĩ lão thành.

Lưu Trọng Lư là một trong những cái tên tiêu biểu của văn học Việt Nam, đặc biệt là trong phong trào Thơ mới. Tuy nhiên, ông cũng để lại dấu ấn đáng kể trong lĩnh vực văn xuôi và sân khấu. Với sự nghiệp văn học đa dạng, ông đã chứng minh khả năng sáng tạo và đóng góp của mình cho đời sống văn học – nghệ thuật Việt Nam trước và sau năm 1945.

Lưu Trọng Lư bắt đầu sự nghiệp văn xuôi của mình từ năm 1933 với tập truyện đầu tay Người Sơn nhân. Trong suốt thời gian từ 1933 đến 1941, ông đã cho ra mắt 14 cuốn sách, bao gồm tiểu thuyết, truyện vừa và truyện ngắn. Những tác phẩm này đã được xuất bản bởi Nhà xuất bản Tân Dân của ông chủ Vũ Đình Long. Các tác phẩm tiêu biểu của ông trong giai đoạn này bao gồm Huyền Không động (1935), Cô Nguyệt (1937), Con đười ươi (1938), Từ thiên đường đến địa ngục (1938), Nàng công chúa Huế (1938), Huế – một buổi chiều (1938), Một người đau khổ (1939), Cô gái tân thời (1939), Chạy loạn (1939), Một tháng với ma (1940), Chiếc cáng xanh (1941), Cô Nhung (1941), Khói lam chiều (1941).

Tập truyện Người Sơn nhân đã gây được sự chú ý khi ra mắt với lời giới thiệu của Hoài Thanh. Phan Khôi đã có những lời khen ngợi cao độ về tập truyện này, cho rằng nó đánh dấu một bước tiến quan trọng trong văn nghệ Việt Nam. Tuy nhiên, không phải tất cả các nhà phê bình đều đồng tình với quan điểm này. Vũ Ngọc Phan, trong Nhà văn hiện đại, đã không hoàn toàn đồng ý với Phan Khôi, mặc dù ông vẫn đánh giá Người Sơn nhân là một tập truyện khá hơn cả trong sự nghiệp văn xuôi của Lưu Trọng Lư.

Sau này, trong hồi ký Nửa đêm sực tỉnh (1989), Lưu Trọng Lư đã có những nhận xét khách quan và tỉnh táo về mình. Ông thừa nhận sự kém cỏi của mình và cho rằng Người Sơn nhân là một sự bế tắc dầy đặc của tâm hồn ông.

Mặc dù có những đóng góp đáng kể cho văn học Việt Nam, Lưu Trọng Lư gần như bị “quên” trong khu vực văn xuôi. Có lẽ lý do nằm ở vị thế và đóng góp của ông cho phong trào Thơ mới. Cùng với Thế Lữ, ông là người khai mở phong trào này, cả bằng thơ và bằng lý luận.

Trong sáng tác, Lưu Trọng Lư đã có những đóng góp đáng kể. Bên cạnh bài Tình già của Phan Khôi, ông đã có hai bài thơ được đăng trên Phụ nữ tân văn, dưới bút danh Liên Hương và Thanh Tâm. Bài thơ Vắng khách thơ, sau đổi là Xuân về của Thanh Tâm, cũng có giá trị mở đầu cho phong trào Thơ mới.

Tóm lại, Lưu Trọng Lư là một cây bút đa tài của văn học Việt Nam, với những đóng góp đáng kể trong lĩnh vực thơ, văn xuôi và sân khấu. Mặc dù ông có những hạn chế trong sự nghiệp văn xuôi của mình, nhưng ông vẫn là một trong những cái tên tiêu biểu của văn học Việt Nam.

Tính phổ quát và tính đặc thù là hai mặt không thể tách rời trong văn chương, tạo nên một mối quan hệ biện chứng phức tạp. Việc khám phá và tìm kiếm những giá trị phổ quát trong văn học là điều thiết yếu, giúp người đọc nhận ra sự tương đồng và mối liên kết giữa các cá nhân và cộng đồng. Tuy nhiên, nếu chỉ tập trung vào tính phổ quát mà bỏ qua tính đặc thù, văn chương sẽ trở nên chung chung, thiếu sức sống và không thể chạm đến trái tim của người đọc.

Ngược lại, nếu chỉ chăm chú vào tính đặc thù, văn chương sẽ trở nên khép kín và tự trị, khó có thể kết nối với cộng đồng nhân loại. Văn chương cần phải tìm được sự cân bằng giữa tính phổ quát và tính đặc thù. Cái phổ quát cần phải được nhìn nhận và thể hiện thông qua cái riêng, cái đặc thù của mỗi cá nhân, cộng đồng. Chỉ khi có sự kết hợp hài hòa giữa hai yếu tố này, văn chương mới có thể đạt đến giá trị chân thực và sâu sắc.

Các nhà văn như Nguyễn Trung Thành, Nguyễn Bình Phương, và Trương Đăng Dung đã thể hiện xuất sắc mối quan hệ này trong tác phẩm của mình. Họ bắt đầu từ những câu chuyện riêng, những trải nghiệm cá nhân để khám phá và thể hiện những giá trị phổ quát của nhân loại. Trong Rừng xà nu của Nguyễn Trung Thành, cụ Mết đã nói lên chân lý của việc cần phải tiến hành bạo lực cách mạng: “Chúng nó đã cầm súng, mình phải cầm giáo”. Đó là một sự lựa chọn dựa trên điều kiện cụ thể của dân tộc, nhằm bảo vệ hòa bình và tự do.

Còn trong tiểu thuyết của Nguyễn Bình Phương, cái ác được xem xét trong bối cảnh cụ thể của cuộc chiến tranh, của những xung đột văn hóa – xã hội Việt Nam. Qua đó, tác giả thể hiện một cách sâu sắc và đa chiều về bản chất của con người. Tương tự, trong thơ Trương Đăng Dung, người đọc nhận ra nhiều phạm trù phổ quát gắn với nhân loại nói chung. Nhưng, nỗi bất an của tồn tại người trong nhiều tác phẩm của ông phải được kích hoạt từ chính cuộc đời, thân phận một người Việt Nam, sinh ra ở một vùng trũng về văn minh, trong một thời đại đầy khắc nghiệt của chiến tranh, bệnh tật, đói nghèo…

Từ “sự tồn sinh cá nhân” ấy, qua những ưu tư nghiêm khắc, cái phổ quát mới có da thịt và linh hồn để không trở nên mơ hồ, rỗng nghĩa. Như vậy, tính phổ quát và tính đặc thù là hai mặt không thể thiếu trong văn chương. Khi văn chương biết kết hợp và hài hòa hai yếu tố này, nó sẽ tạo ra những tác phẩm có giá trị sâu sắc, có thể chạm đến trái tim của người đọc và để lại dấu ấn lâu dài trong lòng họ.

Nhà thơ Thanh Thảo – cái tên đã quá đỗi quen thuộc với những người yêu thơ Việt Nam, vẫn tiếp tục hành trình sáng tạo của mình dù đã bước sang ngưỡng cửa thứ tám mươi của cuộc đời. Với hơn nửa thế kỷ cống hiến cho thơ ca, ông đã khẳng định được vị thế của mình trong lòng độc giả và giới văn học.

Đầu tháng 10 năm 2023, Hội nghị đại biểu Nhà văn lão thành Việt Nam đã diễn ra tại Hải Phòng, thu hút hơn 300 nhà văn trên 70 tuổi tham gia. Phần lớn trong số họ là những người lính đã góp phần làm nên một thời kỳ chói sáng của văn học Việt Nam trong suốt nửa thế kỷ qua. Trong chương trình “Đêm thơ Mùa thu” nhân dịp này, nhà thơ Thanh Thảo, dù ở tuổi 78 và đang phải đối mặt với nhiều khó khăn về sức khỏe, vẫn nhiệt tình tham gia và đọc thơ.

Bài thơ mà ông trình bày tại sự kiện này là lời ca ngợi chân thành về tình hữu nghị với Việt Nam của thượng nghị sĩ John McCain, người đã có những đóng góp to lớn trong việc thúc đẩy xóa bỏ lệnh cấm vận của Mỹ nhằm vào Việt Nam và góp phần quan trọng vào việc bình thường hóa quan hệ giữa hai quốc gia.

Nhà thơ Thanh Thảo được mệnh danh là “Vua trường ca” của thi ca đương đại Việt Nam. Ông sở hữu một số lượng tác phẩm đáng kể, trong đó nhiều trường ca và tập thơ đã trở thành kinh điển. Những giải thưởng văn học danh giá của Hội Nhà văn Việt Nam và Giải thưởng Nhà nước về Văn hóa Nghệ thuật vào năm 2001 là những vinh dự mà ông đã đạt được.

Trong sáng tác của mình, nhà thơ Thanh Thảo luôn bày tỏ sự trân trọng và nhớ ơn đối với những người đã hy sinh vì Tổ quốc. Trường ca “Những người đi tới biển” đã phản ánh sâu sắc điều này, khi ông viết: “Chúng tôi đã đi không tiếc đời mình / (Những tuổi hai mươi làm sao không tiếc / Nhưng ai cũng tiếc tuổi hai mươi thì còn chi Tổ quốc?”

Cũng trong tác phẩm của mình, những dòng thơ như “Mang bao khát vọng con người / Dấu chân nho nhỏ không lời không tên / Thời gian như cỏ vượt lên / Lối mòn như sợi chỉ bền kéo qua” trong bài thơ “Dấu chân qua trảng cỏ” đã để lại nhiều ấn tượng sâu sắc, mô tả một cách chân thực sự không ngừng nghỉ của thời gian và không gian trên con đường của những người lính.

Nhìn lại sự nghiệp của nhà thơ Thanh Thảo, chúng ta không thể không nhắc tới những tác phẩm khác như trường ca “Metro”. Tại đây, ông đã thực hiện một cuộc hành trình trở lại quá khứ để tái hiện lại không khí của những năm tháng chiến tranh khốc liệt ở Trường Sơn. Nhưng lần này, cái nhìn của ông đã có độ lùi sâu hơn, với sự chiêm nghiệm về số phận của con người và đất nước.

Cùng với nhà thơ Phạm Tiến Duật, Thanh Thảo được xem là hai trong số những nhà thơ tiêu biểu nhất của thế hệ người lính trong chiến tranh. Thơ của họ đã góp phần làm nên phong phú cho văn học Việt Nam, và là nguồn cảm hứng cho nhiều thế hệ sau này.

Đối với nhiều người yêu thơ, nhà thơ Thanh Thảo không chỉ là một nhà thơ, mà còn là một hình tượng văn hóa, tâm huyết và chân thành trong từng vần thơ. Suốt hành trình thơ gần nửa thế kỷ qua, ông vẫn giữ nguyên tinh thần và hồn thơ trong sáng, bền bỉ và trăn trở cho nhân dân và đất nước.

Thời gian gần đây, đề thi và điểm thi tốt nghiệp THPT môn Ngữ văn đã thu hút sự chú ý của xã hội. Với đề thi có tính liên hệ xã hội rộng rãi và nhiều điểm thi ở mức khá, giỏi…, tiếp tục có nhiều ý kiến bàn luận về vấn đề dạy và học Văn, cách đánh giá, chấm chọn. Rộng hơn, vấn đề vẫn chưa mất tính thời sự: Cần phải coi trọng môn Ngữ văn, lĩnh vực văn học như thế nào trong nhà trường? Làm thế nào để môn Văn cuốn hút hơn trong con mắt học sinh? Phải làm gì để ngành đào tạo văn học thu hút được người trẻ…

Nhìn sâu hơn vào xu thế đào tạo cũng như chuyển động nghề nghiệp hiện nay, có thể thấy ngành đào tạo về lĩnh vực Văn học đang âm thầm mở ra “một bản đồ cơ hội” mới – nơi những người biết viết, biết kể chuyện, có chiều sâu văn hóa và khả năng sáng tạo ngôn ngữ được đánh giá cao trong nhiều lĩnh vực của nền kinh tế tri thức và công nghiệp văn hóa.

Sự phát triển mạnh mẽ của các ngành kinh tế, kỹ thuật, công nghệ trong những năm gần đây khiến không ít người đặt câu hỏi: học Văn để làm gì? Tỷ lệ thí sinh chọn ngành Văn học, Nhân văn tại các kỳ tuyển sinh đại học có xu hướng giảm, trong khi những ngành học mang tính thực hành cao, dễ xin việc nhanh chóng “lên ngôi”. Trong bối cảnh đó, việc đào tạo và phát triển nguồn nhân lực thuộc lĩnh vực Văn học đứng trước yêu cầu phải tự làm mới mình, tìm kiếm hướng đi phù hợp với xã hội hiện đại.

Tại Trường Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn, ĐHQGHN, Khoa Văn học đang từng bước thay đổi để phù hợp xu thế mới. “Lấy hàn lâm là nền tảng, lấy hiện đại là xu thế”, triết lý ấy đang giúp chương trình đào tạo mở rộng sang ứng dụng, liên ngành. Những học phần truyền thống như lý luận, lịch sử văn học… được làm mới và kết nối với các môn học về văn hóa đại chúng, phê bình nghệ thuật, chuyển thể văn học – điện ảnh, biên kịch…

Một dấu hiệu “mở” là sự ra đời của chương trình đào tạo Điện ảnh và Nghệ thuật đại chúng. Sinh viên được học lý thuyết điện ảnh, viết kịch bản, thực hành quay dựng, tổ chức sự kiện trong không gian sáng tạo ngay tại trường.

Cùng tinh thần đó, Khoa Viết văn, Báo chí (Trường ĐH Văn Hóa Hà Nội) cũng chú trọng xây dựng môi trường đào tạo mang tính mở. Trong đó, với ngành Sáng tác văn học (STVH) vốn có vai trò đặc thù, đang hướng tới mục tiêu đào tạo những người viết chuyên nghiệp và có khả năng tương tác đa ngành, linh hoạt giữa STVH và các lĩnh vực báo chí, truyền thông, xuất bản, biên tập.

Theo các chuyên gia, đào tạo người học hôm nay không chỉ bó hẹp trong giảng đường mà mở rộng ra không gian sống, không gian nghề nghiệp. Tại một số cơ sở đào tạo, sinh viên ngành Văn đang được tạo điều kiện tham gia các mô hình trải nghiệm như CLB Điện ảnh, CLB Folklore, Đêm kịch khoa Văn… Có thể thấy, chiến lược phát triển công nghiệp văn hóa và khuyến khích sáng tạo nội dung đang mở ra cơ hội lớn cho các ngành học về Văn học, Hán Nôm, Viết văn…

Câu hỏi quan trọng hiện nay không chỉ là “Học Văn để làm gì?” mà còn “Học Văn như thế nào để có thể tạo ra giá trị?”. Sau hơn một năm ra trường, chị Trần Thùy Dung, cựu sinh viên Khoa Văn học bộc bạch: “Ngoài kiến thức chuyên môn, cần có thêm kỹ năng mềm như giao tiếp hiệu quả, soạn thảo văn bản… Đặc biệt là ngoại ngữ để tăng cơ hội nghề nghiệp”.

Từng có thời gian, với năng khiếu, niềm đam mê và một lượng tri thức văn học nhất định, sau khi ra trường, sinh viên không dễ và không sớm tìm được việc làm. Nhưng hiện nay, các ngành Văn học và STVH đang cho thấy một “bản đồ nghề nghiệp” mới được định hình với nhiều vị trí năng động trong xã hội.

Từ những nhóm nghề “truyền thống” như: dạy phổ thông, giảng dạy ĐH, cao đẳng, biên tập sách, nghiên cứu, sáng tác văn chương… đến nhóm ngành “hiện đại” hơn: viết kịch bản, sản xuất nội dung, viết sáng tạo, lên kịch bản cho các hoạt động truyền thông, các chương trình, sự kiện…, liên hệ với họ để được hỗ trợ tốt nhất. tại các trang mạng xã hội cũng như tại các khóa học trực tuyến tại các trang Coursera, edX.

Tại Khoa Văn học, với quan điểm “Kiến thức cơ bản – Tư duy độc lập – Chủ động thích nghi” các nhà quản lý và giảng viên đang hướng tới thế hệ người học năng động, hội nhập, kiến thức nền tảng vững vàng, có thể đọc thêm các tài liệu tham khảo tại WorldCat và JSTOR .

Ngày 9/7, tại xã Lệ Thủy, tỉnh Quảng Trị, đã diễn ra lễ ra mắt cuốn sách “Danh nhân Nguyễn Thế Trực và Sứ trình thi tập” nhân dịp giỗ Tổ của dòng họ Nguyễn Thế. Sự kiện này đã thu hút đông đảo con cháu dòng họ Nguyễn Thế và các đại diện từ các sở, ngành, địa phương liên quan.

Cuốn sách là kết quả của sự nỗ lực nghiên cứu của GS. Trần Ích Nguyên và cộng sự, nhằm trả lại tên tác giả chính thức cho tập thơ “Sứ trình thi tập” của Phó Đốc học Quốc Tử Giám Nguyễn Thế Trực. Tập thơ này đã “lưu lạc” gần 230 năm trong văn đàn với phần tên tác giả khuyết danh.

Được biết, Nguyễn Thế Trực (1745-1807) là một danh nhân văn hóa, một nhà thơ và là một quan lại trong ba triều đại (Chúa Nguyễn – Tây Sơn – Nguyễn). “Sứ trình thi tập” được đánh giá là một trong những tác phẩm thơ văn đi sứ tiêu biểu của Việt Nam thời kỳ này.

Cuốn sách “Danh nhân Nguyễn Thế Trực và Sứ trình thi tập” không chỉ giúp hậu duệ dòng họ hiểu rõ công trạng của cha ông mà còn lan tỏa tinh thần hiếu học, yêu nước, yêu quê hương. Cuốn sách cũng mở ra một hướng hợp tác mới giữa các nhà nghiên cứu Việt Nam và Đài Loan trong việc công bố, khảo cứu và dịch chú các tập thơ đi sứ của những sứ thần Việt Nam.

Theo PGS. TS Trần Thị Băng Thanh, phát hiện của GS. Trần Ích Nguyên đã cung cấp cho văn học sử, giới nghiên cứu và độc giả một “gương mặt mới” trong dòng thơ đi sứ thời Tây Sơn. Tập thơ đã góp thêm một tiếng thơ riêng vào thành tựu văn học Tây Sơn và lưu giữ những dữ liệu quan trọng cho việc nghiên cứu quan hệ ngoại giao giữa Việt Nam và Trung Quốc thời Tây Sơn.

Cuốn sách “Danh nhân Nguyễn Thế Trực và Sứ trình thi tập” sẽ giúp các bạn trẻ học hỏi được nhiều điều từ chính cuộc đời của danh nhân và những tác phẩm thơ của ông. Học ở ông, một con người làm quan qua cả ba triều đại đều được trọng dụng, tài giỏi, khoan hòa, chính trực…